مطالعه تطبیقی مصادیق و معنای «بیّنات» در قران کریم با تأکید بر دیدگاه مفسران فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه شیعه شناسی، مؤسسه آموزش عالی رهپویان سید الشهداء، قم.ایران

چکیده

واژه بیّنات از واژگان کلیدی قرآن کریم به شمار می‌آید که 51 بار در قرآن کریم به صورت جمع و 17 بار به صورت مفرد در سیاق‌های مختلف تکرار شده است. این واژه در آیه 25 سوره حدید در کنار کتاب و میزان از عوامل برپایی قسط در جامعه معرفی شده است. این هم‌نشینی با واژه کتاب که به قرآن اشاره دارد، اهمیت جایگاه بیّنات را نشان می‌دهد. از این رو پژوهش حاضر در صدد است مصادیق و معنای بیّنات را در قرآن کریم بر اساس دیدگاه‌های مفسران فریقین مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور مقاله حاضر به روش توصیفی-تطبیقی پس از بررسی معنای بیّنات با استفاده از معاجم مختلف، آیاتی که دربردارندة این واژه هستند، استخراج کرده، سپس با مطالعه تطبیقی تفاسیر مختلف، مصادیق بیّنات را مورد بررسی قرار می‌دهد. این پژوهش نشان می‌دهد بیّنات در قرآن کریم گاه در مصادیق مادی و گاه معنوی به کار رفته است. از مصادیق مادی بیّنات می‌توان به معجزات پیامبران و آثار باقیمانده از گذشته اشاره کرد. مصادیق معنوی بیّنات شامل کتب آسمانی به خصوص قرآن، علم و بصیرت الهی و استدلال و برهان‌های عقلی و نیز ولایت امام علی(ع) می‌شوند. بررسی تطبیقی تفاسیر فریقین نشان می‌دهد که مفسران در مصادیق مرتبط به پیامبران یعنی معجزات و استدلال‌های آنها و نیز مصداق قرآن کریم اتفاق‌نظر دارند. تنها در آیاتی که به کتمان بیّنات اشاره شده است، اختلاف نظر دیده می‌شود و فقط مفسران شیعه بر اساس تفاسیر روایی، ولایت امام علی(ع) را از مصادیق بیّنات کتمان شده بیان کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the meaning and signification of Bayyinat in the Holy Quran based on the views of Shiite and Sunni commentators

نویسندگان [English]

  • Ensiyeh Sadat Hashemi 1
  • Reyhaneh Hashemi 2
1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Shia Studies, Seyyed Al-Shahada Institute of Higher Education, Qom.
چکیده [English]

The word ‘Bayyenāt’(بیّنات) is one of the key words of the Holy Qur’an which has been repeated 71 times in the Holy Qur’an considering its other derivatives. The key use and repetition of this word in the Holy Qur'an requires a close examination of its meaning and examples in the referenced verses. Since Bayyenāt has been used in different contexts, the purpose of this study is to discover the distinctions between the causes of which the word Bayyenāt have been use in each verse, according to its Quranic conceptual meaning. For this purpose, first the lexical meaning of Bayyenāt was investigated by examining several dictionaries, then the verses that contain this word were extracted, and finally the examples of Bayyenāt were examined through a comparative analysis of different interpretations. The results of the research show that Bayyenāt, which literal meaning is ‘clear and enlightening reasons’, has been used in the Holy Qur'an in both material and spiritual instances. For the materialistic examples of using Bayyenāt, we can mention the miracles of the prophets and the remnants of the past. The spiritual examples of Bayyenāt also include the Holy books, especially the Qur'an, divine knowledge and insight, and rational arguments. A comparative analysis of the Shiite and Sunni commentators shows that the commentators agree on the examples related to the prophets, their miracles, and arguments, as well as the example of the Holy Qur'an. Differences of opinion can be seen only in the verses that refer to the concealment of evidence, and only the Shia commentators, have stated Imam Ali’s leadership as an example of concealed evidence based on Hadith.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bayyenāt
  • Comparative Study
  • Case Study
  • Semantics
  1. قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.

    1. آلوسی، سید محمود(1415ق): «روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم»، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
    2. ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق): «لسان العرب»، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
    3. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی(1408ق): «روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن»، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    4. امین، سیده نصرت(1361): «مخزن العرفان در تفسیر قرآن»، تهران: نهضت زنان مسلمان.
    5. اندلسی، ابوحیان(1420ق): «البحر المحیط فی التفسیر»، بیروت: دار الفکر.
    6. بحرانی، سید هاشم(1416ق): «البرهان فی تفسیر القرآن»، تهران: بنیاد بعثت، چاپ اول.
    7. بلخی، مقاتل بن سلیمان(1423ق): «تفسیر مقاتل بن سلیمان»، بیروت: دار احیاء‌ التراث العربی، چاپ اول.
    8. بیضاوی، عبدالله بن عمر(1418ق): «أنوار التنزیل و أسرار التأویل»، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
    9. جوهری،‌ اسماعیل بن حماد(1376): «الصحاح»، بیروت: دار العلم للملایین، چاپ اول.
    10. حقی بروسوی، اسماعیل(بی‌تا): «تفسیر روح البیان»، بیروت، دار الفکر.
    11. دشتی، محمد(1386): «ترجمه نهج البلاغه»، مشهد: سنبله، چاپ اول.
    12. دمشقی، ابن کثیر(1419ق): «تفسیر القرآن العظیم»، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
    13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ق): «مفردات الفاظ القرآن»، بیروت: دار العلم، چاپ اول.
    14. زمخشری، محمود(1407ق): «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل»، بیروت: دار الکتب العربی، چاپ سوم.
    15. سمرقندی، نصر بن محمد(بی‌تا): «بحر العلوم»، بی‌جا: بی‌نا.
    16. سیوطی، جلال الدین، محیی، جلال الدین(1416ق): «تفسیر الجلالین»، بیروت: موسسة النور للمطبوعات، چاپ اول.
    17. شبر، سید عبدالله(1412ق): «تفسیر القرآن الکریم»، بیروت: دار البلاغة للطباعة والنشر، چاپ اول.
    18. طباطبایی، محمد حسین (1417ق): «المیزان فی تفسیر القرآن» قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
    19. طبرسی، فضل بن حسن(1377): «تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیه قم، چاپ اول.
    20. طبرسی، فضل بن حسن(1372): «مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، تهران: انتشارات ناصرخسرو، چاپ سوم.
    21. طبری، محمد بن جریر(1412ق): «جامع البیان فی تفسیر القرآن»، بیروت: دار المعرفه، چاپ اول.
    22. عروسی حویزی، عبد علی‌بن جمعه(1415ق): «تفسیر نور الثقلین»، قم: انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم.
    23. طوسی، محمد بن حسن(بی‌تا): «التبیان فی تفسیر القرآن»، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    24. غفاری، مهدی(1367): «بیّنه»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج13، 5412-5413.
    25. فخر الدین رازی، ابو عبدالله(1420ق): «مفاتیح الغیب»، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
    26. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب(1415 ق): «القاموس المحیط»، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
    27. فیض کاشانی، ملا محسن(1418ق): «الاصفی فی تفسیر القرآن»، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
    28. فیومی، احمد بن محمد(1414 ق): «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی»، قم: موسسه دار الهجره، چاپ دوم.
    29. کاشانی، ملا فتح الله(1336): «تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین»، تهران: کتابفروشی محمدحسن علمی.
    30. گنابادی، سلطان محمد(1408ق): «تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة»، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
    31. مدرسی، سید محمد تقی(1419ق): «من هدی القرآن»، تهران: دار محبی الحسین، چاپ اول.
    32. مصطفوی،‌ حسن(1430ق): «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم»، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    33. مقالی، عیسی(1398): «بیّنه و بیّنات، گستره و کارکردهای آن در قرآن کریم»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکده الهیات.
    34. مکارم شیرازی، ناصر(1374): «تفسیر نمونه»، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول.