بررسی و تبیین «کاربرد قلب در قرآن» با محوریت آثار علامه طباطبایی (ره) و آیت‌الله جوادی آملی (مدظله)

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه صنعتی تبریز، تبریز، ایران

2 طلبه سطح چهار رشته علوم و معارف قرآن، حوزه علمیه الزهرا، تبریز، ایران.

3 طلبه سطح سه رشته اخلاق و تربیت اسلامی، حوزه علمیه الزهرا، تبریز، ایران.

چکیده

قلب از جمله واژه‏های مهمی است که در قرآن به وفور تکرار شده‌است؛ مفسران معانی متعددی غیر از قلب گوشتی صنوبری شکل برای آن ذکر کرده‏اند. از جمله مفسران معاصر که در مورد معنی این واژه مطالبی ارائه کرده‏اند، علامه طباطبایی(ره) و آیت الله جوادی آملی(مدظله) هستند. که نوشتار حاضر با هدف بررسی «کاربرد واژه قلب در قرآن» از دید این دو اندیشمند به روش کتابخانه‏ای و به صورت توصیفی ـ تحلیلی با مراجعه با آثار این دو بزرگوار به رشته تحریر درآمد. طبق مطالعات صورت گرفته در این جستار، آیت الله جوادی آملی(مدظله) واژه قلب را در معانی متعددی مانند روح و نفس، جایگاه محبت، ظرف علم، دگرگونی، قوه ادراک، جایگاه نزول وحی، جایگاه هدایت، ابزار شناخت، عقل و فطرت و جایگاه هیجانات انفعالی به‌کار برده‌است. لازم به ذکر است که در آثار علامه نیز، واژه قلب در تمامی معانی گفته‌شده به‌جز، ظرف علم و جایگاه هدایت به‌کاررفته‌است؛ به‌تبع مطالعات صورت گرفته مشخص گردید که اندیشه این دو بزرگوار در بیشتر موارد مطابق هم است و در موارد اندکی نیز تفاوت‌هایی با هم دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining and explaining "the use of the heart in the Qur'an" focusing on the works of Allameh Tabatabayi (RA) and Ayatollah Javadi Amoli (Madazla)

نویسندگان [English]

  • mahdi ghahraman 1
  • Raheleh Jamali 2
  • samira ataei 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Tabriz University of Technology, Tabriz, Iran,
2 Level 4 student of Qur'anic Sciences and Education, Al-Zahra Seminary, Tabriz, Iran.
3 Level 3 of Ethics and Islamic Education, Al-Zahra Seminary, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Heart is one of the important words that are repeated abundantly in the Quran; Commentators have mentioned several meanings for it other than the heart, which is one of the organs of the body. Among the contemporary commentators who have provided information about the meaning of this word are Allameh Tabatabai (RA) and Ayatollah Javadi Amoli (may Allah protect her). The present article was written with the aim of investigating "the use of the word heart in the Qur'an" from the perspective of these two thinkers in a descriptive-analytical and library method by referring to the works of these two nobles. According to the studies carried out in this research, Ayatollah Javadi Amoli (may Allah protect her) used the word heart in several meanings such as soul and breath, place of love, container of knowledge, transformation, power of perception, place of revelation, place of guidance, tool of knowledge, intellect and nature. And he has used the position of passive emotions. It should be noted that in Allameh's works, the word heart is used in all the mentioned meanings except for the container of knowledge and the place of guidance; According to the studies, it was found that the thoughts of these two nobles are consistent in most cases, and in a few cases, they have differences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • meanings of heart
  • use of heart
  • concept of heart
  • heart in Quran
  • Allameh Tabatabai
  • Ayatollah Javadi Amoli

مراجع

قرآن کریم.
1ـ ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق): «معجم مقاییس اللغه»، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
2ـ ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق): «لسان العرب»، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
3ـ اتکینسون، ریتا و هیلگارد، ارنست (1392ش): «زمینة روانشناسی»، ترجمة حسن رفیعـی و محسن ارجمند، تهران: کتاب ارجمند، چاپ هفتم.
4ـ جوادی آملی، عبدالله (1381 ): «صورت و سیرت انسان در قرآن»، قم: اسراء، چاپ دوم.
5ـ جوادی آملی، عبدالله (1383): «توحید در قرآن»، قم: اسراء، چاپ هجدهم.
6ـ جوادی آملی، عبدالله (1384الف): «معرفت‌شناسی در قرآن»، قم: اسراء، چاپ سوم.
7ـ جوادی آملی، عبدالله (1384ب): «حیات حقیقی انسان در قرآن»، قم: اسراء، چاپ دوم.
8 ـ جوادی آملی، عبدالله (1385): «هدایت در قرآن»، قم: اسراء، چاپ دوم.
9ـ جوادی آملی، عبدالله (1388الف): «صهبای حج»، قم: اسراء، چاپ دهم.
10ـ جوادی آملی، عبدالله (1388ب): «حکمت عبادات»، قم: اسراء، چاپ سیزدهم.
11ـ جوادی آملی، عبدالله (1388 ج): «ادب فنای مقربان»، قم: اسراء، چاپ اول.
12ـ جوادی آملی، عبدالله (1388 د): «قرآن در قرآن»، قم: اسراء، چاپ اول.
13ـ جوادی آملی، عبدالله (1388 هـ): «معاد در قرآن»، قم: اسراء، چاپ ششم.
14ـ جوادی آملی، عبدالله (1389 الف): «تسنیم تفسیر قرآن کریم»، قم: اسراء، چاپ اول.
15ـ جوادی آملی، عبدالله (1389 ب): «تفسیر انسان به انسان»، قم: اسراء، چاپ پنجم.
16ـ جوادی آملی، عبدالله (1389 ج): «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی»، قم: اسراء، چاپ چهارم.
17ـ جوادی آملی، عبدالله (1389 د): «قرآن کریم از منظر امام رضا(ع)»، قم: اسراء، چاپ ششم.
18ـ جوادی آملی، عبدالله (بی‌تا): «سروش هدایت»، قم: اسراء، چاپ پنجم.
19ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق): «المفردات فی غریب القرآن»، به کوشش صفوان عدنان داودی، بیروت: دارالقلم، چاپ اول.
20ـ ­­­­­­ راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374): «ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن»، تهران: مرتضوی چاپ دوم.
21ـ ریو، جان مارشال (1393): «انگیزش و هیجان»، ترجمة یحیی سید محمدی، تهران: نشر روان، ویرایش، ارسباران چاپ بیست و یکم.
22ـ سـید مرتضـی، علـی بـن طـاهر (1325ق): «الامالی»، به کوشش محمد بدرالدین نعسانی، قاهره: مکتبة الخانجی، چاپ نامعلوم.
23ـ شجاری، مرتضی (1390): «قلب و خصوصیات آن از دیدگاه ابن عربی»، دو فصلنامه علمی، پژوهشی ادبیات عرفانی، شماره 5، ص 27.
24ـ شرتونی، سعید (1377): «اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد»، بی‌جا، چاپ اول.
25ـ طباطبایی، محمدحسین (1388): «رسائل توحیدی»، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
26ـ طباطبایی، محمدحسین (1374): «ترجمه المیزان»، قم: انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
27ـ طباطبایی، محمدحسین (1384): «ترجمه خلاصه تفسیر المیزان»‏، تهران: اسلام، چاپ اول.
28ـ طبرسى، فضل بن حسن (1380): «الآداب الدینیة للخزانة المعینیة»، قم: زائر، چاپ اول.
29ـ طبری، محمد بن جریر (1415ق): «التفسیر»، به کوشش خلیـل مـیس و صـدقی جمیـل عطـار، بیـروت: دارالفکر، چاپ اول.
30ـ طریحی، فخرالدین بن محمد (1375): «مجمع البحرین»، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
31ـ فرانکن، رابرت (1389): «انگیزش و هیجان»، ترجمة حسن شمس اسفندآباد و دیگران، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
32ـ فراهیدی، خلیل بن احمد (1409 ق)، «العین»، قم: نشر هجرت‏، چاپ دوم.
33ـ فیروزآبادی، مجدالدین محمدبن یعقوب؛ زبیدی، محمدبن محمد مرتضی (1414ق): «تاج العروس فی شرح القاموس»، بیروت: دارالفکر، چاپ اول.
34ـ علی بن موسی، امام هشتم علیه‌السلام (1381): «طبّ الرضا»، تهران: معراجی، چاپ ششم.
35ـ کبیر مدنی شیرازی، سید علی‌خان بن احمد، (1426ق): «الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول»، مشهد: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام) لإحیاء التراث، چاپ اول.
36ـ مجاهد بن جبر، بیتا (التفسیر): به کوشش عبدالرحمان طاهر سورتی، بیروت: المنشورات العلمیه، چاپ اول.
37ـ مصطفوی، حسن (1380): «تفسیر روشن»، تهران: مرکز نشر کتاب، چاپ اول.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 23 مهر 1401
  • تاریخ پذیرش: 09 خرداد 1402
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار