بررسی تطبیقی ساختار و عناصر رِوایی قصه آدم و شیطان در دو سوره ص و طه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه قرآن پژوهی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

قصه‌‌های قرآن کریم ساختار هندسی عالی، هنری و منحصر به ­فردی دارد و از عناصر روایی به نحو فوق­العاده­ای در جهت اهداف هدایتی و تربیتی­اش بهره برده است. قصه­های قرآن از منظرهای مختلف؛ اعم از ادبی، هنری، بلاغی، تاریخی و... قابل ­مطالعه و حائز اهمیت است. مقاله حاضر در صدد است با روش توصیفی، تطبیقی به تحلیل ساختار، محتوا و عناصر روایی قصه­ی آدم و شیطان در دو سوره ص و طه ـ که نخستین سوره مشتمل بر این قصه در ترتیب نزول هستند ـ پرداخته و ارتباط طرح این قصه در دو سوره یاد شده را از منظر ادبی با غرض اصلی هر یک از این ­دو سوره واکاوی کند. از رهگذر این توصیف و مقایسه، به دست آمد که اولاً، تجمیع عناصر روایی این دو قصّه، از سوره ص به طه، روایت تاریخی­ مسلسلی از داستان آدم و شیطان را گزارش می­کند. ثانیاً، در هر یک از دو قصه، علاوه بر وجود عناصر مشترک و مشابه، عناصر متمایزی منطبق با اغراض ادبی دو سوره ص و طه وجود دارد که به هر یک از دو قصه هویت مستقل داده و از نظر هنری، قرآن را از هرگونه تکرار در قصّه مبرّا می­دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Structure and Narrative Elements of the Story of Adam and Satan in Surahs Sad and Taha

نویسنده [English]

  • sayyed mahmood tayyeb hsoseini
Associate Professor, Department of Quranic Studies, Research Institute and University, Qom, Iran
چکیده [English]

The stories of the Holy Quran have an excellent, artistic and unique geometric structure and have used narrative elements in an extraordinary way for their guiding and educational purposes. The stories of the Qur'an can be studied and important from different perspectives, including literary, artistic, rhetorical, historical, etc. The present article tries to analyze the structure, content and narrative elements of the story of Adam and Satan in two surahs of Sad and Taha (which are the first surahs of this story in descending order) by descriptive-comparative method. And examines the relationship between the plot of Adam and Satan in the two mentioned chapters from a literary perspective with the main purpose of each of these two chapters. Through this description and comparison, it was obtained that first; The combination of the narrative elements of these two stories, from Surah Sad to Taha, reports a series of historical narratives of the story of Adam and Satan. Secondly; In each of the two stories, in addition to the existence of common and similar elements, there are distinct elements in accordance with the literary purposes of the two suras of Sad and Taha. These elements have given each of the two stories an independent identity and, artistically, free the Qur'an from any repetition in the story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Study
  • Adam's Story
  • Story Elements
  • Surah Sad
  • Surah Taha
  1. قرآن کریم، ترجمه طاهری قزوینی.

    1. ابن عاشور، محمد بن طاهر (1420 ق): «التحریر و التنویر»، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
    2. حوى، سعید (1424 ق): «الاساس فى التفسیر»، قاهره: دار السلام.
    3. خالدی، صلاح عبدالفتاح (1422 ق): «التفسیر الموضوعی بین النظریة و التطبیق»، عمان: دار النفائس.
    4. خلف الله، محمداحمد (1999 م): «الفن القصصی فی القرآن الکریم»، لندن: مؤسسة الانتشار العربی.
    5. رومی، فهدبن عبدالرحمن (1419 ق): «بحوث فی اصول التفسیر و مناهجه»، ریاض: مکتبة التوبه.
    6. زرکشی، محمد بن بهادر (1410 ق): «البرهان فی علوم القرآن»، بیروت: دار المعرفة.
    7. سامرایی، فاضل صالح (1398 ش): «آرایه های بلاغی قرآن کریم»، مترجم: قادر قادری، تهران: نشر احسان.
    8. سامرایی، فاضل صالح (1396 ش): «بلاغت تعبیر در ساختارشناسی قرآن»، مترجم: انسیه خزعلی و یسرا شادمان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    9. سامرایی، فاضل صالح (1399 ش): «بلاغت واژگانی در قرآن»، مترجم: هادی نصیری و محبت علی حسینی زاده، قم: بوستان کتاب.
    10. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (1421 ق): «الإتقان فی علوم القرآن»، بیروت: دار الکتاب العربی.
    11. طباطبایى، محمدحسین (1390 ق): «المیزان فی تفسیر القرآن»، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    12. طباطبایى، محمدحسین (1374 ش): «ترجمه تفسیر المیزان»، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    13. طبرسى، فضل بن حسن (1372 ش): «مجمع البیان فى تفسیر القرآن»، تهران: ناصرخسرو.
    14. طیب حسینی، سید محمود (۱۳۹۵ ش): «حاکمیت سیاسی جامعه اسلامی و ویژگی‌های آن در سوره‌های مکی قرآن بررسی سوره طه»، مجله معرفت سیاسی، سال هفتم، شماره 15.
    15. طیب حسینی، سیدمحمود (1395 ش) الف: «پیامبر اندیشناک خلافت»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    16. طیب حسینی، سید محمود (1393 ش): «طراحی حاکمیت سیاسی پیامبر و جانشینان آن حضرت و آسیب‌های فراروی آن در سوره ص»، مجله معرفت سیاسی سال ششم، شماره 1۲.
    17. عسگری، انسیه (1397 ش): «جریان شناسی تفسیر تطبیقی»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    18. فضل الله، محمد حسین (1419 ق): «من وحى القرآن»، بیروت: دار الملاک.
    19. قرشی، سیدعلی اکبر (1377 ش): «تفسیر احسن الحدیث»، تهران: بنیاد بعثت.
    20. قطب، ابراهیم بن شاذلی (1423 ق): «مشاهد القیامه»، قاهره: دار الشروق.
    21. مصطفوی، حسن (1360 ش): «التحقیق فی کلمات القرآن»، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
    22. معرفت، محمدهادی (1381 ش): «علوم قرآنی»، قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
    23. مکارم شیرازى، ناصر (1371 ش): «تفسیر نمونه»، تهران: دار الکتب الإسلامیه..
    24. ملبوبی، محمد تقی (1376 ش): «تحلیلی نو از قصص قرآن»، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.