بررسی تطبیقی دیدگاه‌های علامه طباطبایی و آیت الله معرفت در خصوص «ناسخ و منسوخ» و «محکم و متشابه» قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

از جمله شخصیت­های بارز معاصر در حیطه قرآن پژوهی علامه طباطبایی و آیت الله معرفت می­باشند، که آثار بر جای مانده از این دو عالم شیعی، پاسخگوی بسیاری از مسائل علوم قرآنی بوده است. از آنجا که علوم قرآنی دانشی متشکل از علوم مختلف است، این پژوهش در صدد مقایسه اندیشه و دیدگاه این دو عالم بزرگ در برخی از این علوم (ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه) به روش توصیفی - تحلیلی و با ابزار کتابخانه­ای است. با بررسی دیدگاه­های این دو اندیشمند روشن می­گردد که هر دو قائل به نسخ به معنای حقیقی آن در قرآن بوده­اند. علاوه بر این آیت الله معرفت با طرح نسخ مشروط، یک قاعده کلی (هر ناسخ و منسوخی در گرو حالت ویژه و قید مصلحت است) به دست می­آورد و با ارائه نسخ تمهیدی، بسیاری از مسائل قرآنی را تحلیل و  تبیین می­نماید. در باب محکم و متشابه نیز دیدگاه­ها تقریبا یکسان است، به طوری که  هر دو شخصیت معتقداند تشابه در آیات قرآن به معنای مطلق آن، که قابل درک و فهم نباشد، هرگز در قرآن راه ندارد. البته آیت الله معرفت در بیان و درک این مبحث نسبت به علامه طباطبایی از نوآوری بیشتری برخوردار است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of views of Allameh Tabatabai and Ayatollah Maarefat about “Nasekh and Mansokh” and “Mohkam and Motashabeh” in Quran

چکیده [English]

Among the main characters of contemporary knowledge in the field of Quranic researchers are Allameh Tabatabai and Ayatollah Maarefat, which remains works of them has been responsible for many of the Quranic issues. Since the Quranic knowledge are organized from various sciences,this study try to compare the opinions and views of the two great scholars in some issues (“Nasekh and Mansokh” and “Mohkam and Motashabeh”) by descriptive - analytical and the library method.
By examining the views of these two men, clarify that both of them accepted thd “Naskh” in Quran with its true meaning, In addition Ayatollah Maarefat by bring up the “Naskh Mashrot” gains a general rule (all the “Nasekh and Mansokh” are mortgage in special case and indicating interest)
And by offer the “naskh Tamhidi” he analysis and explain a lot of Qur'anic isusues.
About the “Mohkam and Motashabeh”  both scholars have similar views,  So that both scholars believe that the “tashaboh” in Quran with tha absolute meaning that don’t understood, does not exist in the Quran, however The Ayatollah Maarefat has more innovation than Allameh Tabatabai in expression and understanding of this topic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic Studies
  • “Naskh” in Quran
  • “Mohkam and Motashabeh”
  • Allameh Tabatabai
  • Ayatollah Maarefat
  1. «قرآن کریم» (ترجمه محمد مهدی فولادوند)؛

    1. ابن بابویه، محمدبن علی(1378ق)، «عیون الاخبار الرضا»، مهدی لاجوردی، تهران: نشرجهان.
    2. ابن منظور، محمدبن مکرم(1414ق)، «لسان العرب»، بیروت: دارصادر، چاپ سوم.
    3. احمدی، حبیب الله(1381)، «پژوهشی در علوم قرآن»، قم: فاطیما، چاپ چهارم.
    4. احمدیان، عبدالله(1382)، «قرآن شناسی»، تهران: نشر احسان، چاپ دوم.
    5. ادیب العلاف(1422ق)، «البیان فی علوم القرآن»، دمشق: مکتبه الفارابی، چاپ اول.
    6. الجرجانی، علی بن محمد (بی تا)، «التعریفات»، القاهرة: دار الفضیلة.
    7. حکیم، سید محمدباقر و محمدعلی لسانی فشارکی(1378)، «علوم قرآنی»، تهران: تبیان، چاپ اول.
    8. حلبی، علی اصغر(1374)، «آشنایی با علوم قرآنی»، تهران: اساطیر، چاپ چهارم.
    9. خویی، سید ابوالقاسم(بی تا) ، «البیان فی تفسیر القرآن»، قم: مؤسسه احیاءآثار الامام الخوئی.
    10. رادمنش، سیدمحمد(1374)، «آشنایی با علوم قرآنی»، تهران: علوم نوین/جامی، چاپ چهارم.
    11. راغب اصفهانی اصفهانی،حسین بن محمد(1412ق)، «المفردات فی غریب القرآن»، صفوان عدنان داودی، دمشق: دار الشامیه، چاپ اول.
    12. الزرقانی، محمد عبدالعظیم (1417ق)، «مناهل العرفان فی علوم القرآن»، بیروت: المکتبة العصریة.
    13. زمخشری، محمود(1407ق)، «الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل»، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
    14. سیوطی، جلال الدین(1404ق)، «الدر المنثور فی تفسیر المأثور»، قم: کتابخانه مرعشی نجفی، 1404ق.
    15.  ------------- (1421ق)، «الاتقان فی علوم القرآن»، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
    16. شهیدی صالحی، عبدالحسین(1381)، «تفسیر و تفاسیر شیعه»، قزوین: حدیث امروز، چاپ اول.
    17. طباطبایی، سید محمد حسین (1388)، «قرآن در اسلام»، قم: بوستان کتاب.
    18.  ------------------- (1417ق)، «المیزان فی تفسیر القرآن»، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
    19. صبحی الصالح (1968م)، «مباحث فی علوم القرآن»، بیروت: دارالعلم للملایین،الطبعة الخامسة.
    20. طالقانی، محمود(1362)، «پرتوی از قرآن»، تهران:شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم.
    21. علامه طباطبایی، محمد حسین(1417ق)، «المیزان فی تفسیر القرآن»، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
    22.  -------------------- (1353)، «قرآن در اسلام»، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
    23. علم الهدی، عبد الجواد(1387)، «علوم القرآن»، قم: رسول اعظم.
    24. علوی مهر، حسین(1384)، «آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران»، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول.
    25. عیاشی، محمدبن مسعود(1380ق)، «تفسیرعیاشی»، تهران: چاپخانه علمیه.
    26. فراهیدی، خلیل بن احمد(1410ق)، «کتاب العین»، قم: انشارات هجرت، چاپ دوم.
    27. قرشی، علی اکبر(1371)، «قاموسقرآن»، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
    28. مسلم(بی تا)، «صحیح مسلم»، نووی، بیروت: دار الکتاب العربی.
    29. آیت الله معرفت، محمد هادی (1381)، «علوم قرآنی»، قم: مؤسسه التمهید، چاپ چهارم.
    30.  -------------------- (1415)، «التمهید فی علوم القرآن»، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم.