بررسی تطبیقی شخصیت در قرآن و دانش مدیریت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکترای رشته قرآن و علوم گرایش مدیریت، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، (نویسنده مسؤول)، ایران.

چکیده

موضوع شخصیت از مهم­ ترین مباحث انسان شناسی است. قرآن کریم در مورد شکل‌گیری رفتار آدمی بر اساس شخصیتش اشاره نموده و برخورداری از جامعه سالم را مستلزم داشتن افرادی با شخصیتی متعادل می‌داند. این تحقیق با کاربست روش تطبیقی، شخصیت را از منظر قرآن کریم و دانش مدیریت  به کاوش گرفته است. یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که دانش مدیریت جدید در مطالعه شخصیت تنها به عوامل جسمی - بیولوژیک توجه می‎کند و جنبه روحی و روانی انسان را کنار گذاشته و از آن غفلت کرده است. این امر، طبیعتاً تصویری مبهم و غیردقیق از شخصیت سالم به دست می ‎دهد. لذا قرآن کریم، علاوه بر آشکارسازی دقیق مؤلفه‌ها، ابعاد و جلوه‌های شخصیت سالم و ویژگی‌ها و ملاک‌های تعادل یافته آن، با در پیش گرفتن راه میانه‎ای و ایجاد تعادل میان جنبه‎های مادی و معنوی انسان، شخصیتی متعادل را نشان داده است. قرآن کریم، از «شخصیت» با واژه­ی «شاکله» به معنای ملکات نفسانی یاد کرده که به مثابه­ی زیرساخت و علت بروز رفتارهای انسان است که بخشی از آن را ابعاد درونی و بخشی را ابعاد بیرونی انسان تشکیل می­دهد. ابعاد درونی، غیر اکتسابی؛ اما بسترآفرین بوده و نقش­آفرینی آن­ها به صورت بالقوه است، ولی ابعاد بیرونی، اکتسابی و سازنده شخصیت بالفعل است که تبیین، تغییر، تعدیل، کنترل و پیش­بینی رفتارهای انسان وابسته به آن­ها است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative study of personality in the Qur'an and management knowledge

نویسندگان [English]

  • Abdul Momen Hakimi 1
  • Aliasghar shoaei 2
1 PhD student in Quran and Management Sciences, Al-Mustafa International Society, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Holy Quranic Sciences and Education, Qom
چکیده [English]

The subject of personality is one of the most important topics in anthropology.
The Holy Qur'an refers to the formation of human behavior based on his personality and considers that having a healthy society requires people with a balanced personality. Using a comparative method, this research has explored personality from the perspective of the Holy Quran and management knowledge.
 The findings of this study indicate that the new management knowledge in the study of personality pays attention only to physical-biological factors and has neglected the psychological aspect of human beings and has neglected it. This naturally gives a vague and inaccurate picture of a healthy personality. Therefore, the Holy Quran, in addition to accurately revealing the components, dimensions and manifestations of a healthy personality and its balanced characteristics and criteria, has shown a balanced personality by taking a middle path and creating a balance between the material and spiritual aspects of man. The Holy Qur'an refers to "personality" with the word "shakleh" meaning the properties of the flesh, which is the infrastructure and cause of human behavior, part of which is the internal dimensions and part of which is the external dimensions of man. Internal dimensions, non-acquired; But they are contextual and their role-playing is potential, but the external, acquired and constructive dimensions of the personality are actual, on which the explanation, change, adjustment, control and prediction of human behaviors depend

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • management
  • structure
  • personality
  • personality dimensions

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. ابن عطیه اندلسى، عبدالحق بن غالب (1422): «المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز»، بیروت: ‏دارالکتب العلمیه‏.
    2. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419): «تفسیر القرآن العظیم»‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414): «لسان العرب»، بیروت: دارالفکر، چاپ سوم.
    4. أبوالبقاء، أیوب بن موسى الحسینی الکفوی (1419): «الکلیات»، بیروت: مؤسسة الرسالة.
    5. ابوالحسین، احمد بن فارس بن زکریا (1404): «معجم مقائیس اللغة»، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
    6. أبو هلال العسکری (1412): «الفروق اللغویۀ»، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    7. ابوحیان، محمد بن یوسف (1420): «البحر المحیط فى التفسیر»، بیروت: دار الفکر.
    8. اتکینسون هلیگارد، ریتا ال (1384): «زمینه روان شناسی»، ترجمه محمد تقی براهنی، تهران: کتاب صنوبر.
    9. احمدی، علی اصغر (1391): «روان‌شناسی شخصیت از دیدگاه اسلامی»، ، تهران: امیرکبیر، چاپ نهم.
    10. استوتزل، ژان (1385): «روان شناسی اجتماعی»، ترجمه علی محمد کاردان، تهران: سمت.
    11. استیونسن، لسلی (1363): «هفت نظریه درباره طبیعت انسان»، ترجمه بهرام محسن پور، تهران: علامه طباطبایی.
    12. آلن، آ. راس (1378): «روان شناسی شخصیت»، ترجمه سیاوش جمالفر، تهران: روان.
    13. آلوسى سید محمود (1415): «روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم»، بیروت: دارالکتب العلمیه‏.
    14. بدالعلی­پور، آرش و بساک، اسماعیل (1399): «شخصیت شناسی و ارتباط آن در رفتار سازمانی»، تهران: پنجمین کنفرانس بین‌المللی نوآوری و تحقیق در علوم تربیتی، مدیریت و روان‌شناسی.
    15. تمیمی آمِدی، عبدالواحد (1410ق):«غررالحکم ودررالکلم»، تصحیح سید مهدی رجایی، قم: دارالکتاب الاسلامی.
    16. ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم (1422): «الکشف و البیان عن تفسیر القرآن»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    17. جاسبی، عبدالله و نوربخش لنگرودی، محسن (1376): «مبانی رفتار انسان از دیدگاه اسلام»، مجله اقتصاد و مدیریت: 20-5.
    18. جلالی، مهدی (1347): «روان‌شناسی کودک»، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.
    19. جمعی از نویسندگان (1374): «روان‌شناسی رشد(1) با نگرش به منابع اسلامی»، تهران: سمت.
    20. جوادی آملی، عبدالله (1385): «تسنیم، تفسیر قرآن کریم»، قم: اِسراء، چاپ پنجم.
    21. --------------- ، (1383): «توحید در قرآن»، قم: اسراء.
    22. --------------- ، (1384(آ)): «فطرت در قرآن»، قم: اسراء، چاپ سوم.
    23. --------------- ، (1384(ب)): «حیات حقیقی انسان در قرآن»، قم: اسراء، چاپ دوم.
    24. --------------- ، (1389(آ)): «ادب فنای مقربان»، قم: اسراء، چاپ هفتم.
    25. --------------- ، (1389(ب)): «تفسیر انسان به انسان»، قم: اسراء، چاپ پنجم.
    26. --------------- ، (1389(ج)): «جامعه در قرآن»، قم: اسراء، چاپ سوم.
    27. --------------- ، (بی­تا): «سروش هدایت»، قم: اسراء، چاپ پنجم.
    28. حقى بروسوى اسماعیل (بی­تا): «تفسیر روح البیان»‏، بیروت: ‏دارالفکر.
    29. حقانی، ابوالحسن (1389): «روان‌شناسی کاربردی»، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
    30. خطیب عبدالکریم (بی­تا): «التفسیر القرآنى للقرآن»‏،‏ بیروت: دار الفکر العربی‏‏.
    31. دهخدا، علی‌اکبر (1377): «لغت‌نامه‎ دهخدا»، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم.
    32. رابینز، استیفن پی (1385): «رفتار سازمانی: مفاهیم، نظریه­ها و کاربردها»»، ترجمه علی پارساییان و محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی،چاپ نهم.
    33. رازى حسین بن على (1408): «روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن»، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
    34. راجرز، کارل (1370): «گروه­های رویارویی: بحثی در روان درمانی گروهی»، ترجمه­ی فرهاد ماهر،تهران: رشد.
    35. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412): «مفردات ألفاظ القرآن»‏، بیروت: دار القلم‏.
    36. رضاییان، علی و نیسیانی، علی عبداللهی (1392): «چشم­انداز مدیریت دولتی»، شماره 16: 113-89.
    37. رضائیان، علی (1381): «مبانی مدیریت رفتار سازمانی»، تهران: سمت، چاپ سوم.
    38. -------- (1387): «مبانی سازمان و مدیریت»، تهران: سمت.
    39. رفیعی آتانی، عطاءالله و حسن سبحانی (1391): «علوم انسانی اسلامی به مثابه کاشفیت عقلانی»، حکمت اسراء، شماره 12.
    40. زحیلى، وهبة بن مصطفى (1418): «التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج»‏، بیروت: دار الفکر المعاصر، چاپ دوم.
    41. ساعتچی، محمود (1375): «روانشناسی کاربردی برای مدیران در خانه، مدرسه و سازمان (با تاکید بر مباحث روان شناسی صنعتی و بالینی)»، تهران: موسسه نشر و ویرایش، چاپ دوم.
    42. سالاری‌فر، محمدرضا؛ سید مهدی موسوی اصل، محمد دولتخواه و محمدصادق شجاعی (1390): «بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی»، تهران: سمت، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم.
    43. سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب الله (1419): «ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن»، بیروت: دار التعارف للمطبوعات‏.
    44. شاملو، سعید (1374): «مکتب‏ها و نظریه‏ها در روان‏شناسى شخصیت»، تهران: رشد.
    45. شبر، سید عبدالله ‏(1407): «الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین»، کویت، مکتبة الألفین‏.
    46. شعاری نژاد، علی اکبر (1385): «نگاه نو به روانشناسی انسان سالم (سفری کوتاه در شخصیت انسان)»، تهران: انتشارات اطلاعات.
    47. شفیع آبادی، عبدالله (1365): «نظریه مشاوره و روان درمانی»، تهران: بی­نا.
    48. شولتز، دوان (1389): «نظریه‌های شخصیت»، ترجمه یوسف کریمی و همکاران، تهران: ارسباران، چاپ هفتم.
    49. طباطبایى، سید محمد حسین (1417): «المیزان فى تفسیر القرآن»، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین، چاپ پنجم.
    50. طبرسى، فضل بن حسن (1372): «مجمع البیان فى تفسیر القرآن»، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم.
    51. طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر (1412): «جامع البیان فى تفسیر القرآن»، ‏ بیروت: دار المعرفه‏.
    52. طریحى، فخر الدین (1416): «مجمع البحرین»، تهران: کتابفروشى مرتضوى، چاپ سوم.
    53. طوسى، محمد بن الحسن (1407): «تهذیب الأحکام(تحقیق خرسان)»، تهران: دارالکتب الإسلامیه‏،چاپ چهارم.
    54. طوسى، محمد بن حسن (بی­تا): «التبیان فى تفسیر القرآن»، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.
    55. عباس نژاد، محسن (1385): «قرآن و طب‏»، مشهد: موسسه انتشاراتی بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه‏.
    56. فخر رازى، محمد بن عمر (1420): «مفاتیح الغیب»، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏، چاپ سوم.
    57. فرامرزی، عبدالرحمان (1388): «انواع تیپ‎های شخصیتی در قرآن»، سنندج: انتشارات کردستان، چاپ دوم.
    58. فراهیدى، خلیل بن احمد (1410): «کتاب العین»، قم: هجرت، چاپ دوم.
    59. فضل الله، سید محمد حسین (1419): «تفسیر من وحى القرآن»، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم.
    60. فیومى، احمد (بی­تا): «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی»، قم: منشورات دار الرضی.
    61. قلی پور، آرین (1380): «جامعه شناسی سازمانها: رویکرد جامعه شناختی به سازمان و مدیریت»، تهران: سمت.
    62. کلینى، محمد بن یعقوب (1407): «الکافی»، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    63. کریمی، یوسف (1378): «روان‌شناسی شخصیت»، تهران: مؤسسه نشر ویرایش.
    64. لازاروس، ریچارد (1981م): «الشخصیـة»، ترجمه سید محمدغنیم و مراجعه محمد عثمان نجاتی، بیروت: دارالشرق.
    65. مازلو، آبراهام (1367): «انگیزش و شخصیت»، ترجمه احمد رضوانى، مشهد: آستان قدس رضوی.
    66. --------- (1371): «افق­های والاتر از فطرت انسان»، ترجمه­ی احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
    67. مان، نرمان ل (1349): «اصول روان‌شناسی»، ترجمه محمود صناعی، تهران: نشر اندیشه، چاپ هفتم.
    68. ماهینی، سلمان، فرامرز قراملکی، احد (1394): «دلالت‌های تربیتی مفهوم قرآنی «شاکله» بر اساس رهیافت علامه طباطبایی در تفسیر المیزان»، دوفصلنامه پژوهشی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، سال سوم، شماره 4.
    69. مای لی و روبرتو (1380): «ساخت، پدیدآیى و تحوّل شخصیت»، ترجمه محمود منصور، تهران: دانشگاه تهران
    70. محسنی، منوچهر (1375): «جامعه‌شناسی عمومی»، تهران: نشر کتابخانه طهوری، چاپ دوم.
    71. محمدزاده، عباس و مهروژان، آرمن (1375): «رفتار سازمانی، نگرش اقتضایی»، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
    72. مراغى احمد بن مصطفى (بی­تا): «تفسیر المراغى»‏، بیروت: داراحیاء التراث العربى‏.
    73. مصطفوى، حسن (1430)‏: «التحقیق فى کلمات القرآن الکریم»، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ سوم.
    74. مطهری، مرتضی (1386): «پانزده گفتار»، تهران: صدرا، چاپ هفتم.
    75. ---------- (1373): «مجموعه آثار»، تهران: انتشارات صدرا.
    76. معین، محمد (1375): «فرهنگ فارسی (متوسط)»، تهران: امیرکبیر، چاپ دهم.
    77. مغنیه، محمد جواد (1424): «تفسیر الکاشف»، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    78. مکارم شیرازی، ناصر (1387): «اخلاق در قرآن( اصول مسائل اخلاقی)»، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب.
    79. منطقی، محسن و دیگران (1398): «فهم رفتار سازمانی مبتنی بر فقه»، نشریه مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره 17، ش 2.
    80. مورهد، گریفین (1388): «رفتار سازمانی»، ترجمه سیدمهدی الوانی و غلامرضا معمارزاده، تهران: مروارید.
    81. موسوی جلال، زهرا و ملکی یدالله (۱۳۹۳): «شاخصه­های رفتار سازمانی از نگاه قرآن»، دومین کنفرانس بین المللی مدیریت واقتصاد و علوم.
    82. میبدى، احمد بن محمد (1371): «کشف الأسرار و عدة الأبرار»، تهران: انتشارات امیر کبیر، ‏چاپ پنجم.
    83. نجاتی، محمد عثمان (1388): »قرآن و روان‌شناسی»، ترجمه عباس عرب، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ هشتم.
    84. نیک صفت، ابراهیم (1382): «بررسی تطبیقی روش­شناسی نظریه­پردازان شخصیت کامل در غرب و اسلام»، پایان نامه کارشناسی ارشد (چاپ نشده).
    85. نیک صفت، ابراهیم (1386)، «روش­های سنجش شخصیت از نگاه دین و روان شناسی»، دو فصلنامه مطالعات اسلام و روان شناسی، سال اول، شماره1.
    86. هاینز وی ریچ، و هرولد کونتز (1388): «اصول مدیریت(چشم انداز جهانی)»، ترجمه علی پارسائیان، تهران: ترمه.
    87. واسطى، زبیدى، حنفى، محب الدین، سید محمد مرتضى حسینى (1414): «تاج العروس من جواهر القاموس»، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    88. وطن‌دوست، رضا و جواد ایروانی(1390): «شخصیت متعادل و رفتار معتدل»، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ پنجم.
    89. وِیتن، وِین (1389): «روان­شناسی عمومی»، ترجمه و تلخیص یحیی سید محمدی، تهران: نشر روان.
    90. یان کریستنسن، هاگ واگنر، سباستین هالیدی (1385): «روان شناسی عمومی»، ترجمه رحیم میردریکوندی، ابوالقاسم بشیری، جمشید مطهری، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

    منابع لاتین:

    1. Kahneman, Daniel “A psychological point of view: Violations of rational rules as a diagnostic of mental processes”. The Behavioral and Brain Sciences 23: 681-683, 2000
    2. Louis A. Allen, 32- Management and organization,1958
    3. Mele, Alfred R. and Rawling, “Introduction: Aspects of rationality". In A.R. Mele and P.Rawling (eds.), 2004, p3
    4. Rapaka Satya Raju, R. Parthasarathy, Management Text And Cases,2006,p82
    5. salwa awa(2006) ,textual relations in the qur,an relevance ,coherence ,structure , Routledge Studies in the Qur’an. Routledge: London and Newyork

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 28 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 28 اردیبهشت 1401
  • تاریخ انتشار: 01 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار