بررسی تطبیقی دیدگاه ها در باره تجرد نفس انسان از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین پژوهی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

چکیده

درباره­ حقیقت وجود نفس، دو دیدگاه مختلف (تجرد و عدم تجرد) وجود دارد که هرکدام به ادله­ای ازجمله آیات قرآن کریم تمسک کرده­اند. هدف مقاله حاضر، تبیین موضع آیات درباره­ تجرد یا جسمانیت نفس است. از آنجا که آیات قرآن مورد استناد موافقان تجرد نفس و منکران قرارگرفته، ضروری است به صورت تطبیقی، مستندات هر دو دیدگاه مورد تحلیل قرار گیرد که نگارنده با روش تحلیلی- تطبیقی آن را در این مقاله به سامان­رسانده است. در این مقاله، روشن شده است که دلالت آیات مورد استناد موافقان تجرد نفس با جهات مختلف نفس (انتساب نفس به خدا، خلقت خاص و تفاوتش با موجود مادی، تعقل نفس مجردات را، صعود و رجوع به ملکوت و خدا) دلالت تام است؛ اما آیات مورد استناد منکران تجرد نفس با عنوان توصیف نفس به صفات مادی و خلقت نفس از جسم مادی، قابل جواب و توجیه است. اشاره خواهد شد ضعف اصلی منکران تجرد نفس عدم توجه به مبانی عقلی و نقلی، زبان قرآن و وجود مرجحات تقدم نظریه تجرد نفس بر مادیت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of views on the immateriality of the human soul from the perspective of the Holy Quran

نویسنده [English]

  • mohammad hasan ghadrdan gharamaleki
Professor, Department of Theology, Research Institute of Wisdom and Religion, Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran
چکیده [English]

There are two different views on the truth of the existence of the soul (material and immaterial), each of which has relied on arguments, including verses from the Holy Qur'an. The purpose of this article is to explain the position of the verses on the immateriality or physicality of the soul. Since the verses of the Qur'an have been cited by those who agree with the immateriality of the soul and the deniers, it is necessary to comparatively analyze the documents of both views, which the author has organized in an analytical-comparative way in this article. In this article, it is clear that the implication of the verses cited by those who agree with the immateriality of the soul in different aspects of the soul (attribution of the soul to God, special creation and its difference with the material being, self-reasoning of immaterial matters, ascension and return to the kingdom and God) The implication is complete; But the verses cited by the deniers of the immateriality of the soul as describing the soul to material attributes and the creation of the soul from the material body can be answered and justified. It will be pointed out that the main weakness of the deniers of the immateriality of the soul is the lack of attention to the rational and narrative principles, the language of the Qur'an and the existence of the precedence of the theory of the immateriality of the soul over materiality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • soul
  • immateriality of soul
  • language of Quran
  • language of allegory
  • creation of man
  1. ابن شهر آشوب، محمد بن علی (1379ق): «المناقب»، قم: انتشارات علامه.
  2. ابن طاووس، علی بن موسی ( 1367): «اقبال الاعمال»، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  3. ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی  (1403ق): «الخصال»، قم: انتشارات اسلامی.
  4. بحرانی، سید هاشم‏ (1416ق‏): «البرهان فی تفسیر القرآن»‏، قم: مؤسسة البعثة.
  5. تبریزی، مجذوب (1429ق): «الهدایا لشیعة أئمة الهدى»، قم: نشر دار الحدیث‏.
  6. حسینى طهرانى، محمدحسین(1361)، معاد شناسى، تهران، انتشارات حکمت.
  7. دیلمی، حسن بن أبی الحسن (1412ق): «ارشاد القلوب»، قم: انتشارات شریف رضی.
  8. سبزواری، ملاهادی (1382): «اسرارالحکم»، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  9. شعیری، محمد بن محمد (بی تا): «جامع الأخبار»، النجف‏: المطبعة الحیدریة.
  10. صدر المتألهین، محمد (1361): «تفسیر القرآن الکریم»، قم: انتشارات بیدار.
  11. -------------- (1363): «مفاتیح الغیب»، تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی.
  12. -------------- (1360): «اسرار‌الآیات»، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
  13. -------------- (1419): «اسفار»، بیروت: دار احیاءالتراث‌العربی.
  14. -------------- (1367): «شرح اصول‌الکافی»، بی­جا: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  15. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق): «المیزان فی تفسیرالقرآن»، بیروت: مؤسسه اعلمی.
  16. طریحی، فخرالدین(1362): «مجمع البحرین»، تهران: انتشارات مرتضوی.
  17. عرفی طالقانی، ملا نعیما (1419ق): «منهج الرشاد فی معرفه المعاد»، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
  18. غزالی، محمد (1416ق‏): «مجموعه رسائل الامام الغزالی»، بیروت‏: دار الفکر.
  19. فیض کاشانی، محسن (بی‌تا): «تفسیر الصافی»، بیروت: مؤسسه اعلمی.
  20. قدردان قراملکی، علی (1400): «کنگره تفکیک و ادله نقلی جسمانیت نفس؛ بررسی و نقد»، معرفت کلامی، شماره 26.
  21. قدردان قراملکی، محمد حسن (1383): «کلام فلسفی»، قم: انتشارات وثوق.
  22. قزوینی، مجتبی (1393): «بیان الفرقان»، قزوین: حدیث امروز.
  23. --------- (بی‌تا): «رساله‌ای در معرفة النفس»، نسخه خطی موجود درکتابخانه موسسه معارف اهل بیت (ع) قم: بی‌نا.
  24. القزوینی، المولى خلیل بن غازی (1429ق): «الشافی فی شرح الکافی»، قم‏: نشر دار الحدیث‏.
  25. کلینی، محمد بن یعقوب (1365): «الکافی»، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  26. مجلسی، محمد باقر (1403ق): «بحار الانوار»، بیروت: مؤسسة الوفاء.
  27. مجلسی، محمد تقی) 1414ق): «لوامع صاحبقرانی(شرح الفقیه)»، قم‏: مؤسسة إسماعیلیان‏.
  28. ------------- (1406ق‏): «روضة المتقین»، قم: مؤسسة کوشانبور للثقافة الإسلامیة.
  29. مروارید (1418ق): «تنبیهات حول المبدأ والمعاد»، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
  30. مکارم شیرازی، ناصر (1353): «تفسیر نمونه»، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  31. نصیری، مهدی (30 مرداد، 1393): «مجلسی و نقد نظر فلاسفه در مورد تجرد روح و فرشتگان»، سایت نسیم آنلاین.