مطالعه تطبیقی آراء مفسران فریقین در چیستی و کجایی «البیت المعمور»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

«البیت­المعمور» یک ترکیب وصفیِ قرآنی به معنای خانة آباد است، که خداوند در سورة طور پس از سه قَسَم، یک بار بدان قسم خورده، و از حیث اهمیت، در دیدگاه بیشتر مفسران قابلیت هم­سنگی با بیت ‌الحرام را دارا می­باشد. این ترکیب در ادبیات پیش از اسلام به کار نرفته، و ظاهراً نخستین بار در قرآن کریم از آن یاد شده است. از سوی مفسران فریقین، اقوال مختلفی دربارة این ترکیب بیان شده؛ برخی آنرا در زمین می­دانند که یا کعبه است و یا قلب مؤمنان. برخی آن را در آسمان می­دانند؛ که در آسمان دنیا، یا آسمان چهارم و یا آسمان هفتم قرار دارد. روایات نیز در این باب همداستان نیستند. به نظر می­رسد قول راجح نزد فریقین، آن است که در آسمان چهارم قرار دارد و محاذی کعبه است. معمور بودن آن نیز به سبب زیارت تعداد بسیار زیادی از ملائکه می­باشد. برخی روایات، بر نزول قرآن در ماه رمضان بر بیت المعمور تصریح دارند، که توجیهی جز حمل بر نزول دفعیِ قرآن، برای آن نمی­توان داشت. لذا در این تحقیق که به روش توصیفی تحلیلی است تلاش شده چیستی و کجایی بیت المعمور از دیدگاه مفسران فریقین و البته با کاربست روایات مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the opinions of Shiite and Sunni commentators about what and where The Bayt-al-Ma'mur is

چکیده [English]

The Bayt-al-Ma'mur is a Quranic descriptive combination, meaning prosperous home, and in Surah al-ttur God has sworn to it once after three other oaths. In the view of most commentators, Bayt-al-Ma'mur has the ability to have equal importance with Bayt-ul-Haram. This combination has not been used in the Pre-Islamic literature and is mentioned in The Quran for the first time. Different views have been expressed about this combination from the Commentators of the two paths of Shia and Sunni: some believe it is on the earth and it is The Ka'ba or the heart of the believers. Others believe it is in heaven; in the world’s sky or the fourth or seventh heaven. The narrations in this regard are not complicit either. It seems that the dominating view of the two paths of Shia and Sunni is that the Bayt-al-Ma'mur is in the fourth heaven and is aligned with The Ka'ba. It is also prosperous because of the pilgrimage of a large number of angels. Some narrations stipulate the revelation of the Quran on Bayt-al-Ma'mur in the month of Ramadan, which has no explanation except the immediate revelation of the Quran. Therefore in this descriptive-analytic study it has been attempted to investigate and analyze that in the view of the commentators of Shia and Sunni, what and where The Bayt-al-Ma'mur is, however, with the application of narrations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Surah-al-ttur
  • Bayt-al-Ma'mur
  • Shi’a and Sunni commentators
  • immediate revelation of The Quran
  • Gradual revelation of The Quran
  1.         «قرآن کریم»؛

    1. آلوسى، سید محمود (1415ق)، «روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏»، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    2. ابن بابویه، محمد بن على(1384ق)، «امالی»، قم: وحدت بخش.
    3. ---------------- (1385ق)، «علل الشرائع»‏، قم:  کتاب فروشى داورى‏..
    4. ---------------- (1378ق)، «عیون اخبار الرضا ع»، محقق: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
    5. ابن جوزى، عبدالرحمن بن على‏ (1422ق)، «زاد المسیر فى علم التفسیر»، بیروت‏: دار الکتاب العربی‏.
    6. ابن درید، محمد بن حسن‏ (بی تا)، «جمهرة اللغة»، بیروت‏: دار العلم للملایین‏، چاپ اول.
    7. ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی تا)، «التحریر و التنویر»، بیروت: مؤسسه التاریخ،‏ چاپ اول‏.
    8. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (بی تا)، «تفسیر القرآن العظیم»، بیروت: دار احیاء التراث.
    9. ابن منظور، محمد بن مکرم‏ (بی تا)، «لسان العرب»‏، بیروت‏: دار صادر، چاپ سوم‏.
    10. ابوالسعود، (1411ق)، «ارشاد العقل السلیم»، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    11. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق)، «روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن»، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی.
    12. بحرانی، سید هاشم،(1419ق)، «البرهان فی تفسیر القرآن»، بیروت: مؤسسه العلمی للمطبوعات.
    13. بصری، حسن (1992م)، «تفسیر حسن بصری»، تحقیق محمد عبد الرحیم، قاهره: بی نا.
    14. بقاعی، ابراهیم بن عمر (1422ق)، «نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور»، بیروت: دار الصاد.
    15. بیضاوى، عبد الله بن عمر (1418ق)، «أنوار التنزیل و أسرار التأویل»، بیروت: دار إحیاء التراث العربى‏، چاپ اول.
    16. جوادی آملی، عبدالله (1385ش)، «تفسیر تسنیم»، قم: اسراء.
    17. -------------- (1377ش)، «صهبای حج»، قم: اسراء.
    18. -------------- (1392ش)، «چگونگی نزول دفعی و تدریجی قرآن کریم»، فصلنامه آموزشی، تحلیلی و اطلاع­رسانی، دوره­ی دهم، شماره­ی 4.
    19. جوهرى، اسماعیل بن حماد (بی تا)، «الصحاح»‏، بیروت: بی نا، ‏چاپ اول‏.
    20. حقى بروسوى، اسماعیل‏ (بی تا)، «تفسیر روح البیان»، بیروت‏: دارالفکر، چاپ اول.
    21. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374ش)، «المفردات فی غریب القرآن»، تهران: انتشارات مرتضوی، چاپ دوم.
    22. رجبی، محمود (1393ش)، «گفتاری درباره­ی نزول قرآن»، فصلنامه معرفت، شماره 1، 25مرداد.
    23. زرقانی، محمدعبدالعظیم (1991م)، «مناهل العرفان فی علوم القرآن»، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
    24. زمخشرى محمود بن عمر (1407ق)، «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل»‏، بیروت: دار الکتاب العربی‏.
    25. زنجانی، ابوعبداللّه‏ (1341ق)، «تاریخ قرآن»، ترجمه ابوالقاسم سحاب، تبریز: انتشارات سروش.
    26. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر (1407ق)، «الاتقان فی علوم القرآن»، بیروت: دار ابن کثیر.
    27. ---------------------- (1404ق)، «الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور»، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى‏.
    28. طباطبایى، سید محمدحسین‏ (1417ق)، «المیزان فى تفسیر القرآن»، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم‏.
    29. طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، «مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏»، تهران‏: ناصر خسرو، چاپ سوم‏.
    30. طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر (1412ق)، «جامع البیان فى تفسیر القرآن»‏، بیروت: دار المعرفه‏.
    31. طریحى، فخر الدین بن محمد (1375ش)، «مجمع البحرین»‏، تهران‏: انتشارات مرتضوی‏، چاپ سوم.
    32. طوسى، محمد بن حسن‏ (1420ق)، «التبیان فى تفسیر القرآن»، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏، چاپ اول.
    33. طیب، سید عبد الحسین‏ (1378ش)، «اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏»، تهران‏: انتشارات اسلام‏.
    34. فخررازى، محمد بن عمر (1420ق)، «مفاتیح الغیب»‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏.
    35. فراهیدى، خلیل بن احمد (بی تا)، «کتاب العین»‏، قم: هجرت‏، چاپ دوم‏.
    36. فیض کاشانى ملا محسن‏ (1415ق)، «تفسیر صافی»، تهران: انتشارات الصدر.
    37. قرشی، علی­اکبر (1366ش)، «تفسیر احسن الحدیث»، تهران: بنیاد بعثت.
    38. قرطبى محمد بن احمد (1364ش)، «الجامع لأحکام القرآن‏»، تهران‏: انتشارات ناصر خسرو.
    39. قمى مشهدى ، محمد بن محمدرضا (1368ش)، «کنز الدقائق و بحر الغرائب»، تهران‏: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
    40. کلینى، محمد بن یعقوب‏ (1407ق)، «الکافی»، محقق و مصحح: علی اکبر غفارى و محمد آخوندی، تهران‏: انتشارات دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
    41. کاشفى سبزوارى، حسین بن على‏ (1369ش)، «تفسیر مواهب علیه»‏، تهران‏: سازمان چاپ و انتشارات اقبال‏.
    42. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏ (1404ق)، «مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول»‏، محقق و مصحح: سید هاشم رسولى محلاتى، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
    43. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقی (1403ق)، «بحار الأنوار»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    44. مفید، محمد بن محمد (1414ق)، «تصحیح اعتقادات الإمامیة»، محقق و مصحح: حسین درگاهى، قم‏: کنگره شیخ مفید.
    45. مکارم شیرازى، ناصر و همکاران (1374ش)، «تفسیر نمونه‏»، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
    46. معرفت، محمدهادی (1416ق)،  «التمهید فی علوم القرآن»، قم: مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ سوم.
    47. میبدى، احمد بن محمد (1371ش)، «کشف الأسرار و عدة الأبرار»، تهران‏: انتشارات امیر کبیر.
    48. یونس خطیب، عبد الکریم (بی تا)، «التفسیر القرآنی للقرآن»، قاهره: دار الفکر العربی.