چگونگی تحقق معجزه عصای حضرت موسی علیه السلام در قرآن کریم (مطالعه موردی دو دیدگاه متفاوت)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

حضرت موسیg، در مسیر هدایت قوم بنی‌اسرائیل به‌سوی خداوند، معجزات متعددی را در حقانیت طریق خود و ابطال مسیر مخالفان عرضه کرده است. یکی از این معجزات، تبدیل‌شدن عصای آن حضرتg به ماری بزرگ در برابر سحر ساحران است. این معجزه در تفاسیر فریقین، دارای دو نوع تفسیر متفاوت است: 1- عصای موسیg، ادوات سحرِ ساحران را بلعید و اثری از آن‌ها باقی نگذاشت؛ 2- عصای موسیg سحرو افک ساحران را بلعید و ابزارها به حالت نخست برگشتند.
مقاله حاضر با روش تحلیل محتوای کیفی (از نوع تحلیلی-توصیفی) به  شیوه مطالعه انتقادی - تطبیقی تمامی دلایل این دو دیدگاه در تفاسیر فریقین را مورد بررسی قرار داده  و پس از تحلیل و نقد دو دیدگاه یادشده، با استناد به دلایل عقلی و نقلی سازگاری میان این دو دیدگاه را اثبات و نتیجتاً به دیدگاه نو در حل مساله دست یافته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

قرآن کریم، ترجمه محمدمهدى فولادوند، (1415ق) محقق: هیئت‌علمی دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى)، تهران: دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی) چاپ اول.

  1. ابن ابى‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق‏)، تفسیر القرآن العظیم، محقق: اسعدمحمد الطیب‏، سوم‏، عربستان‏: مکتبة نزار مصطفى الباز.
  2. ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی‌تا)، التحریر و التنویر، بی‌چا، بی‌جا: بی‌نا.
  3. ابن فارس، احمد بن فارس‏ (1404ق) ‏، معجم مقاییس اللغة، محقق: عبدالسلام محمدهارون، قم‏: مکتب الإعلام الاسلامی.
  4. آلوسى، محمود (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، محقق: على عبدالبارى عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  5. تبریزی، محمد صالح (1426ق)، بحوث فی مبانی علم الرجال، قم: مدین.
  6. جوادی‌آملی، عبدالله (1387ش)، قرآن در قرآن، محقق: محمد محرابی، قم: مرکز نشر اسراء، سوم.
  7. ـــــــــــــــــ (1389ش)، همتایی قرآن و اهل‌بیتc، محقق: محمود صادقی، قم: مرکز نشر اسراء.
  8. ـــــــــــــــــ (89-1392ش)، تسنیم، محقق: احمد قدسی (ج5) - روح­الله رزقی (ج29)، قم: مرکز نشر اسراء، پنجم- اول.
  9. حائرى‌تهرانى، میر سید على (‏1377‌ش‏)، ‏ مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، بی‌چا، تهران‏: دار الکتب الاسلامیه.
  10. حجازى، محمد محمود (1413ق‏)، التفسیر الواضح، ‏ دهم، بیروت‏: دار الجیل الجدید.
  11. راغب‌اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق‏)، مفردات ألفاظ القرآن‏، محقق: صفوان‌عدنان داوودى، بیروت- دمشق‏: دار القلم- الدار الشامیة.
  12. زحیلى، وهبة بن مصطفى (1418ق‏)، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج‏، دوم، ‏بیروت-دمشق‏: دار الفکر المعاصر.
  13. زمخشرى، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، سوم.
  14. سیوطى‏، جلال‌الدین (‏1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم‏: کتابخانه آیت­الله مرعشى نجفىe.
  15. ـــــــــــــــــ (‏1421ق)، الإتقان فی علوم القرآن‏، دوم، ‏ بیروت: دار الکتاب العربى.
  16. شبر، عبدالله (1407ق)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: مکتبة الألفین.
  17. صبان، محمد بن على‏. (بی‌تا)، حاشیة الصبان على شرح الأشمونى على ألفیة ابن مالک و معه شرح الشواهد للعینی‏، تحقیق هنداوى، عبدالحمید، المکتبة العصریة، بیروت.
  18. صدوق، محمد بن علی بن حسین (‏1378ق‏)، عیون أخبار الرضاg‏، محقق: مهدى ‏لاجوردى، تهران‏: نشر جهان.
  19. ـــــــــــــــــ (‏1376ش‏)، الأمالی، ششم، ‏ تهران‏: کتابچى.
  20. طباطبایى، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزة علمیه قم، پنجم.
  21. ـــــــــــــــــ (1362ش)، اعجاز قرآن، قم: بنیاد علمى و فکرى علامه طباطبایىe.
  22. طبرسى، فضل بن حسن (1372ش)، ‏مجمع البیان فى تفسیر القرآن، سوم‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  23. ـــــــــــــــــ (1377ش‏)، تفسیر جوامع الجامع‏، تهران‏: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم‏.
  24. طنطاوى، محمد (بی‌تا)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم‏، بی‌چا، بی‌جا: بی‌نا.
  25. طوسى، محمد بن حسن (بی‌تا)، ‏التبیان فى تفسیر القرآن، ‏ محقق: احمد قصیرعاملى، ‏بی‌چا، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.
  26. فخررازى، ابوعبدالله محمد بن عمر (‏1420ق)، مفاتیح الغیب، ‏ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  27. فراهیدى، خلیل بن احمد (‏1409ق‏)، کتاب العین، ‏ دوم‏، قم: نشر هجرت.
  28. فضل‌الله، محمدحسین (1419ق‏)، تفسیر من وحى القرآن‏، دوم‏، ناشر: بیروت‏ دار الملاک للطباعة و النشر.
  29. فیومی، احمد بن علی (1414ق)، مصباح المنیر، محقق: یوسف الشیخ محمّد، بیروت: المکتبة العصریة.
  30. فیض‌کاشانى، ملامحسن (‏1418ق‏)، ‏الأصفى فى تفسیرالقرآن، ‏ محقق: محمدرضا نعمتى‏، قم‏: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
  31. قطب، سید (1412ق‏)، فى ظلال القرآن‏، هفدهم، بیروت- قاهره: ‏دار الشروق‏.
  32. قمى‌مشهدى، محمد بن محمدرضا (‏1368ش)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، محقق: حسین درگاهی تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
  33. کاشانى، ملا فتح‌الله (‏1423ق)، ‏زبدة التفاسیر، محقق: بنیاد معارف اسلامى‏ قم‏: بنیاد معارف اسلامى.
  34. کرمى‌حویزى، محمد (‏1402ق‏)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم‏: چاپخانه علمیه.
  35. گنابادى، سلطان محمد (1408ق)، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العباده، دوم، بیروت:‏ مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
  36. مجلسى، محمدباقر (‏1403ق‏)، ‏بحار الأنوار، محقق: جمعى از محققان‏، دوم‏، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی.
  37. مدنى، علیخان بن احمد. (بی‌تا)، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، تحقیق سجادى، ابو الفضل‏، ذوی القربى‏، قم.
  38. مراغى، احمد بن مصطفى (بی‌تا)، ‏تفسیر المراغى، ‏ بیروت: داراحیاء التراث العربى‏.
  39. مصباح‏­یزدى، محمدتقی (1378ش)، آموزش عقاید، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامى، دوم، تهران.
  40. مصطفوی، حسن. (1368). التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چاپ اوّل. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  41. مظهرى، محمد ثناءالله (‏1412ق‏)، ‏التفسیر المظهرى‏، محقق: غلام‌نبى تونسى‏، بی‌چا، پاکستان‏: مکتبة رشدیه.
  42. مقاتل بن سلیمان (1423ق‏)، ‏تفسیر مقاتل بن سلیمان‏، محقق: عبدالله محمود شحاته، بیروت‏:‏ دار احیاء التراث.
  43. مکارم شیرازى، ناصر (‏1421ق‏)، الأمثل فى تفسیر کتاب الله المنزل، ‏ قم‏: مدرسه امام على بن ابى طالبg.
  44. ملاحویش آل‌غازى، عبدالقادر (‏1382ق)، بیان المعانى، ‏ دمشق: مطبعة الترقى.
  45. موسوی ‌خویی، ابوالقاسم (بی‌تا)، معجم رجال الحدیث، نجف اشرف: مؤسسة الإمام الخویی الإسلامیة.
  46. ناظر الجیش، محمد بن یوسف‏‏. (بی‌تا)، شرح التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد، دار السلام‏، قاهره.
 

منابع الکترونیک:

  1. 1.  نرم افزار جامع التفاسیر.
  2. 2.  نرم افزار جامع الأحادیث.
  3. 3.  بنیاد بین­المللی علوم وحیانی اسراء/ جلسات درس تفسیر آیت­الله جوادی آملی/ http://www.esra.ir
مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی

دوره 1، شماره 2
پاییز و زمستان 1395
صفحه 149-171

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 آبان 1395
  • تاریخ بازنگری: 22 آذر 1395
  • تاریخ پذیرش: 02 بهمن 1395

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار