شبهات درباره حضرت یونس در تفاسیر فریقین؛ پاسخ ها و رویکردها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

عصمت پیامبران از گناه، از اعتقاداتی است که برخی مسلمان بر آن عقیده­اند و البته به روایات فراوانی استناد می‌کنند. در این میان تفاسیر فریقین با توجه به روایات تفسیری و آیات قرآن، شبهاتی را پیرامون شخصیت حضرت یونس (ع) مطرح کرده‌اند. پژوهش حاضر شبهات را گونه شناسی کرده و آنها را به ماثور و اجتهادی تقسیم کرده است و در تدوین شبهات، پنج شبهه به شبهات ماثور و دو شبهه به شبهات اجتهادی اختصاص پیدا کرده است. با شناسایی رویکرد پاسخ های ارائه شده توسط مفسران، به ارزیابی و نقد آنها نیز پرداخته شده است. این پژوهش به رویکردهای روایی، عقلی، ادبی، تاریخی و اشاری توجه کرده و به آن ها پرداخته است.
در پایان نیز به تمایزات تفاسیر امامیه از تفاسیر اهل سنت در این شبهه اشاره کرده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که همانند قاطبه شیعه، ما نیز به عصمت پیامبران از گناه معتقدیم؛ اما در مورد اینکه پیامبران مرتکب خطا و اشتباه می‌شوند، باید گفت گرچه منعی در این موضوع وجود ندارد؛ ولی غالب اتدیشمندان شیعی آن را نمی­پذیرند. و پیامبران را معصوم از خطا و اشتباه نیز می‌دانند. برتری فراوانی پاسخ های تفاسیر شیعی نسبت به تفاسیر اهل سنت در ارائه پاسخ های با رویکرد عقلی و برتری فراوانی پاسخ های تفاسیر اهل سنت به تفاسیر شیعی در ارائه پاسخ های با رویکرد ادبی، وجه تمایز پاسخ های مفسران امامیه از اهل سنت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Misdeems on Holiness YUNUS (AS) in Fariqain’s Commentaries Replies and strategies

چکیده [English]

 Infallibility of prophets of sin, the belief is that it is based on the consensus of the Muslims and it confirms many traditions. In the meantime, Shi'ite and Sunni interpretations given interpretive traditions and Quranic verses, some doubts have been raised about the personality of the Prophet Jonah.
With the identification of response approach offered by commentators, is also addressed to evaluate and criticize them. This narrative approaches, intellectual, literary, historical and gestures and attention is paid to it.
At the end of the similarities and differences between Shiite and Sunni commentators responses, noted that the most important of them are: the monopoly of some of the responses to the Shiite or Sunni, Shi'ite and Sunni commentators choose common approaches to assess the Shiite range of responses to the Sunni.
At the end of the similarities and differences between Shiite and Sunni commentators responses, noted that the most important of them are: the monopoly of some of the responses to the Shiite or Sunni, Shi'ite and Sunni commentators choose common approaches to assess the Shiite range of responses to the Sunni.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The inalibityof the prophets
  • prophet Jonah (pbuh)
  • comparative interpretation
  • Quranic doubts
کتاب ها:
*((القرآن الکریم))
1- آلوسی سید محمود، ((روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم))، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1415ق.
2- آندلسی ابوحیان محمد بن یوسف، ((البحر المحیط فی التفسیر))، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت، دار الفکر، 1420 ق.
3- ابن بابویه محمد بن علی، ((علل الشرائع))، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
4- ابن شهرآشوب مازندرانی محمد بن علی، ((متشابه القرآن و مختلفه))، قم، انتشارات بیدار، چاپ اول،1410ق.
 5- ابن عاشور محمد بن طاهر، ((التحریر و التنویر))، بی نا، بی جا، بی تا.
6- ابن عطیه آندلسی عبدالحق بن غالب، ((المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز))، تحقیق: عبد السلام عبد الشافی محمد، بیروت، دار کتب العلمیه، چاپ اول، 1422ق.
7- ابن کثیر دمشقی اسماعیل بن عمرو، ((تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)))، تحقیق: محمد حسین شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول، 1419ق.
8- ابن منظور ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم، ((لسان العرب))، محقق/ مصحح: احمد فارس صاحب الجوائب، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع ـ دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
9- ابن هشام عبدالله بن یوسف، ((مغنی اللبیب))، قم، کتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی، چاپ چهارم، بی تا.
10- ابوعبدالرحمن محمد بن الحسین السلمی، ((مجموعه آثار السلمی))، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1369.
11- ابوالفتوح رازی حسین بن علی، ((روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن))، تحقیق: دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، 1408ق.
12- احمد بن حنبل، ((مسند الامام احمد بن حنبل))، بیروت، دار صادر، بی تا.
13- بحرانی سید هاشم، ((البرهان فی تفسیر القرآن))، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیه موسسه البعثه ـ قم، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، 1416ق.
14- بغدادی علاء الدین علی بن محمد، ((لباب التاویل فی معانی التنزیل))تصحیح: محمد علی شاهین، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1415ق.
15- بغوی حسین بن مسعود، ((معالم التنزیل فی تفسیر القرآن))، تحقیق: عبد الرزاق المهدی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1420ق.
16- بیضاوی عبدالله بن عمر، ((انوار التنزیل و اسرار التاویل))، تحقیق: محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1418 ق.
17- تستری ابومحمد سهل بن عبدالله، ((تفسیر التستری))، محقق: محمد باسل عیون السود، بیروت، منشورات محمد علی بیضون/ دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1423ق.
18- تهانوی محمد علی، ((موسوعةکشافاصطلاحاتالفنونوالعلوم))، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون، چاپ اول، 1996م.
 19- ثعلبی نیشابوری ابواسحاق احمد بن ابراهیم، ((الکشف و البیان عن تفسیر القرآن))، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422ق.
20- جزری ابن اثیر مبارک بن محمد، ((النهایه فی غریب الحدیث و الاثر))، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، بی تا.
 21- جوهری اسماعیل بن حماد، ((الصحاح ـ تاج اللغه و صحاح العربیه))، محقق/ مصحح: احمد عبد الغفور عطار، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410ق.
 22- حلی علامه حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، ((خلاصه الاقوال فی معرفه احوال الرجال))، قم، دار الذخائر، 1411ق.
23- حمیری نشوان بن سعید، ((شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم))، محقق/ مصحح: حسین بن عبدالله العمری ـ مطهر بن علی الاریانی ـ یوسف محمد عبدالله، بیروت، دار الفکر المعاصر، چاپ اول، 1420 ق.
24- رشید الدین میبدی احمد بن ابی سعد، ((کشف الاسرار و عده الابرار))، تحقیق: علی اصغر حکمت، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ پنجم، 1371ش.
 25- روزبهان بقلی شیرازی، ((تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن))، محقق/ مصحح: احمد فرید المزیدی، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 2008م.
 26- زمخشری محمود، ((الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل))، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق.
27- سیوطی جلال الدین، ((الدر المنثور فی تفسیر الماثور))، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق.
28- صادقی تهرانی محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1365ق.
29- صفار محمد بن حسن، ((بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلّی الله علیهم))، قم، مکتبه آیت الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.
30- طباطبائی سید محمد حسین، ((المیزان فی تفسیر القرآن))، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1417ق.
 31- طبرسی فضل بن حسن، ((مجمع البیان فی تفسیر القرآن))، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
 32- طبری ابوجعفر محمد بن جریر، ((جامع البیان فی تفسیر القرآن))، بیروت، دار المعرفه، چاپ اول، 1412ق.
33- طریحی فخرالدین، ((مجمع البحرین))، محقق/ مصحح: سید احمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، 1416ق.
 34- طوسی محمد بن حسن، ((التبیان فی تفسیر القرآن))، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
35- عروسی حویزی عبد علی بن جمعه، ((تفسیر نور الثقلین))، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
36- عیاشی محمد بن مسعود، ((کتاب التفسیر))، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380ق.
37- فخر الدین رازی ابو عبدالله محمد بن عمر، ((مفاتیح الغیب))، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم،1420ق.
38- فراهیدی خلیل بن احمد، ((کتاب العین))، محقق/ مصحح: دکتر مهدی مخزومی و دکتر ابراهیم سامرائی، قم، نشر هجرت، چاپ دوم،1410ق.
39- فضل الله سید محمد حسین، ((تفسیر من وحی القرآن))، بیروت، دار الملاک للطباعه و النشر، چاپ دوم، 1419ق.
 40- فیض کاشانی ملا محسن، ((تفسیر الصافی))، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، 1415ق.
41- قاسمی محمد جمال الدین، ((محاسن التاویل))، تحقیق: محمد باسل عیون السود، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1418ق.
 42- قشیری عبدالکریم بن هوازن، ((لطائف الاشارات))، تحقیق: ابراهیم بسیونی، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتب، چاپ سوم، بی تا.
 43- قمی علی بن ابراهیم، ((تفسیر قمی))، تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، چاپ چهارم، 1367ش.
44- قمی مشهدی محمد بن محمدرضا، ((تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب))، تحقیق: حسین درگاهی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1368 ش.
 45- کاشفی سبزواری حسین بن علی، ((مواهب علّیة))، تحقیق: سید محمدرضا جلالی نائینی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات اقبال، چاپ اول، 1369ش.
46- کلینی محمد بن یعقوب، ((الکافی (ط- اسلامیه)))، محقق/ مصحح: غفاری علی اکبر و آخوندی محمد، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
47- ___________ ، ((کافی (ط- دار الحدیث)))، محقق / مصحح: دار الحدیث، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1429ق.
 48- مجلسی محمد باقر بن محمد تقی، ((بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار)) (ط- بیروت)، محقق/ مصحح: جمعی از محققان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
49- محیی الدین بن عربی، ((تفسیر ابن عربی (تاویلات عبدالرزاق)))، محقق/ مصحح: سمیر مصطفی رباب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422ق.
50- مراغی احمد بن مصطفی، ((تفسیر المراغی))، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
51- هلالی سلیم بن قیس، ((کتاب سلیم بن قیس الهلالی))، تحقیق/ مصحح: انصاری زنجانی خوئینی محمد، قم، الهادی، چاپ اول، 1405ق.
 52- یوسفیان حسن؛ احمد حسین شریفی، ((پژوهشی در عصمت معصومان (ع)))، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1388ش.
 مقالات:
53- بیدگلی محمد تقی؛ سید محمد موسوی مقدم؛ علی حاجوی، «نقد محتوایی روایات منسوب به علی بن ابراهیم قمی»، تفسیر اهل بیت علیهم السلام نیم سال نامه علمی ـ تخصصی، سال دوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1393.
54- راد علی، «روایات تفاضل یونس (ع) و یحیی (ع)؛ تعارض و راهکارها»، علوم حدیث، سال بیستم، شماره دوم، تابستان 1394، 38-3.