بررسی تطبیقی دیدگاه فاضل سامرایی با قدما در نقد مخالفان اعجاز ادبی با تاکید بر ظرافت های معنایی آیات متشابه در قصص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

دانشمندان علم بلاغت و شیفتگان اعجاز بیانی قرآن، با بهره گیری از دستاوردهای علوم جدید زبان­شناسی همواره به دنبال دریافت ظرافتهای معنایی­ قرآن هستند. آیات متشابه قرآن که از نظر علمای بیان حاوی توسعه معنایی است، از جمله ادلۀ مخالفین اعجاز ادبی است. این مقاله به بررسی دیدگاه و روش فاضل صالح السامرایی در رد شبهه مخالفین اعجاز با تکیه بر قصص قرآن که جلوه­گاه زیباییهای ادبی آن است پرداخته­ و به گسترۀ ظرافتهای معنایی آن اشاره داشته است. وی در تبیین آراء خود از دو نحو و بلاغت به صورت کاربردی استفاده نموده و به توجیه آیات متشابه پرداخته است. با بررسی داستان موسی (ع) در دو کتاب «التعبیر القرآنی» و «لمسات بیانیه» روشن می­گردد که دیدگاه وی بر اساس همان تقسیمات و ساختاری است که قدما در آیات متشابه مطرح کرده بودند به‌خصوص در کتاب‌های ملاک التاویل غرناطی و البرهان کرمانی. سامرایی پس از گزینش نظرات پیشینیان، نکاتی را اضافه نموده که بیشتر به فضای حاکم بر سوره یا سیاق آیات مرتبط است و بر این اساس معتقد به تکرار لفظی در قرآن نمی­باشد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantic delicacy of similar verses (Ayate Motashabehin) the Qur'anic structure, reviewing and comparing the view of Fadhil al-Samarra'i with the past scientists - studying the story of Musa (AS) in the Al-Naml and Al-Qesas suras

چکیده [English]

The rhetoric scholars of Quran and Fans miracle of expression, using the achievements of the new sciences of linguistics, always seek to receive the semantic delusions of the Qur'an. Similar verses of the Qur'an, which, in the opinion of the scholars of expression, contain semantic development, is One of the arguments opponents literary miracle of the Qur'an. This article examines the views and methods of Fadhil Saleh al-Samarra'i in rejecting the doubts of the miraculous opponents, relying on the stories of the Qur'an, which is a comprehensive showcase of its literary aesthetics, and refers to a range of semantic delicacies. he used 2 syntax and rhetorical sciences to explain his vision specially to explain the similar verses. By examining the story of Moses (a) in the two books of Al-Taabir al-Qora'ani and lamasato bayanehi, it is clear that his view is based on the same divisions and structure as had been posited in similar verses in the past. Samarraee, after selecting the previous views, has added some points that are more relevant to the atmosphere governing the surah or the context of the verses and, accordingly, does not believe in the repetition of the verbal in the Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • verbal similarity
  • Fadhil al-Samarra'i
  • story of Moses (AS)
قرآن کریم
           1           آلوسی، شهاب الدین.تفسیر روح المعانی. 15 مجلد.دارالکتب العلمیة. بیروت
           2           ابن جوزی، ابوالفرج . (1408 ه-1987م). فنون الافنان فی عیون علوم القرآن . بیروت: دارالبشائر.
           3           ابن قتیبة، عبد الله المسلم. (1973م). تاویل المشکل القرآن. تحقیق احمد صقر، الطبع الثانی، قاهره: مکتبة دار التراث.
           4           ابن منظور، محمدبن مکرم. لسان العرب. 15 مجلد. مکتبةالفقهیة.
           5           رازی، فخرالدین.تفسیرکبیر (الرازی).32مجلد. مکتبة الفقهیة.
           6           الجبالی، محمد رجایی.2012م. توجیه المتشابه اللفظی فی القرآن بین القدمی والمحدثین (غرناطی والسامرایی).رسالة الدکتورا قسم القرآن الحدیث اکادمیة الدراسات الاسلامیة . کوالالمبور: جامعة مالایا
           7           حسن، المصطفوی. (1368) التحقیق فی کلمات القرآن14 مجلد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
           8           خطیب، اسکافی. درةالتنزیل وغرة التاویل. بیروت: دار التراث العربی.
           9           راغب اصفهانی، محمد. (1412 هق).المفردات فی غریب القرآن.دمشق وبیروت: دارالعلم الشامیة.
         10         زغلول، محمد سلام و محمد خلف الله احمد. ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن للرمانی و الخطابی و الجرجانی فی الدراسات القرآنی و النقد الادبی.الطبع الثالث. قاهره: دار المعارف. (الزخائر16)
         11         --زمخشری، جارالله. (1401ه ق). الکشاف.ج 4. بیروت.
         12         -زرکشی، محمدبن بهادر. البرهان فی علوم القرآن. تحقیق ابراهیم عبدلله کردی. انتشارات دارالمعرفة :بیروت وکتابخانه اینترنتی مدرسه فقاهت.
         13         -السامرایی، فاضل صالح. (1998م). التعبیر القرآنی. اردن :دار عمارللنشر.
         14         ------------ (2006)و (م1999). لمسات بیانیه فی نصوص من التنزیل. مصر- قاهره: شرکة العاتک للنشر.
         15         السامرایی، محمد صالح. (2009م). دراسةالمتشابه اللفظی من آی التنزیل فی کتاب ملاک التاویل. عمان اردن: دارعمار للنشر.
         16         سیوطی، جلال الدین. (1996م) الاتقان فی علوم القرآن.دار الفکر. لبنان.
         17         طباطبایی، محمد حسین. المیزان ترجمه فارسی. کتابخانه اینترنتی فقاهت.
         18         طریحی، فخر الدین. (1375). مجمع البحرین.تهران: کتابفروشی مرتضوی.
         19         العارف، عبد الرحمن حسن، (2002م). تمّام حسّان رائدا لغویا. القاهره: عالم الکتب.
         20         عبدالخالق، عبد الرحمان. القواعد الذهبیه فی حفظ القرآن و تدبره. ج، 1 کتابخانه اینترنتی مدرسه فقاهت.
         21         العلوی، یحیی بن حمزه. الطراز لاسرارالبلاغة وعلوم حقائق الاعجاز. تحقیق عبدالرحمن ابن عبد الخالق (کتابخانه فقاهت).
         22         -علوی مقدم، محمد. (1372).در قلمرو بلاغت. چ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.
         23         الغرناطی، ابن زبیر. ملاک التاویل القاطع بذوی الالحاد والتعطیل: کتابخانه اینترنتی مدرسه فقاهت.
         24         الشوکانی، محمدبن علی (1414ه) فتح القدیر، بیروت: دار ابن کثیرکتابخانه اینترنتی فقاهت)
         25         الکرمانی، برهان الدین. اسرار التکرار فی القرآن البرهان فی توجیه متشابه القرآن: کتابخانه اینترنتی فقاهت.
         26         المُطعِنی، عبد العظیم. (1992). خصائص التعبیر القرآنیة، (رسالة الدکتوراه فی الازهر) مصر: مکتبة الوهبة.
         27         مَطنی، محمد . (2003). سورۀ القصص دراسة تحلیلیة، (رسالة الدکتوراه). بغداد: کلیة العلوم الاسلامیة.
         28         معرفت، محمد هادی، (1368)، التمهید فی علوم القرآن، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
         29         نصّار، حسین . (2003). التکرار اللفظی فی القرآن.ط1.القاهره: مکتبة الخانجی