نقد و بررسی برداشت های تفسیری سیاسی از قرآن در حوزه کاربست قواعد ّعلم معانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه قرآن شناسی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.

چکیده

برداشت سیاسی از قرآن، به جهت ماهیت سیاسی و ارتباطش با قدرت، آسیب‌هایی گسترده‌تر (نسبت به دیگر انواع برداشت‌ها) درپی داشته‌ است. بخشی از بسترهای آسیب‌زا، مرتبط به کاربست نادرست قواعد علم معانی، یا غفلت از آنهاست. مشکل مذکور این مسئله را پیش روی ما می‌نهد که آیا می‌توان آسیب‌پذیری برداشت‌های سیاسی در عرصه کاربست قواعد علم معانی را اثبات کرد؟ اثبات آسیب پذیری، انگیزه لازم برای پی جویی ایجاد تمهیداتی جهت ارائه برداشت های سیاسی معتبر را فراهم آورد. مطالعه حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی سامان می‌یابد، براین فرض تاکید دارد که برداشت‌های سیاسی در کاربست قواعد علم معانی یا بی توجهی به قواعد دچار آسیب‌ شده اند. گزارش نمونه‌های عینی این آسیب‌ها، تحقق آسیب پذیری را در عمل اثبات می‌کند و دستاوردش اثبات آسیب‌پذیری برداشت‌ها در چهار قلمرو  مهم قواعد علم معانی(مصادیقی از قاعده­های اطناب؛ مجاز در اسناد؛ حصر وقصر؛ وصل وفصل)، و ایجاد دغدغه برای ارائه راهکارهای اصلاح آسیب ها و ارائه برداشت های سیاسی معتبر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of political interpretations of the Qur'an in the field of application of the rules of semantics

نویسنده [English]

  • mohammad abedi
Assistant Professor, Department of Quranology, Institute of Wisdom and Religious Studies, Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran
چکیده [English]

The political interpretation of the Qur'an, due to its political nature and relation to power, has caused more extensive damage (than other types of interpretations). Part of the harmful context is related to the misuse or neglect of the rules of semantics.  This problem raises the question of whether the vulnerability of political perceptions in the application of the rules of semantics can be proved. Proving vulnerability provided the motivation to seek to make arrangements to provide credible political insights. The present study, which is organized by descriptive and analytical methods, emphasizes the assumption that political perceptions have been damaged in the application of the rules of semantics or disregard for the rules.  Reporting objective examples of these injuries proves the realization of vulnerability in practice, and its achievement proves the vulnerability of impressions in four important areas of semantic rules (examples of rules of “Qaedeh Etnab”; permitted in documents; “Hasr wa Qasr, Fasl waw asl”); Provides solutions to repair injuries and provide political insights

کلیدواژه‌ها [English]

  • politics
  • political perception
  • meanings
  • rules of semantics
  1. قرآن کریم

     نهج البلاغه

    1. ابن‏عاشور، محمدطاهر (1420): «تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور»،30ج، لبنان، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، چ 1.
    2. ابن‌هشام (1975):« السیرة النبویه»، به کوشش طه عبدالرئوف، ‌سعد، لبنان، بیروت: بی جا.
    3. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1366): «کفایة الاصول»، اسلامی، تهران: بی نا، مکرر.
    4. آلوسی، سید محمود (1415): «روح‌المعانی»، بیروت: دارالعلمیه.
    5. ایازی، محمد علی (1382): «تفسیر القرآن المجید»، المستخرج من تراث الشیخ المفید، قم: بوستان کتاب.
    6. بابایی، علی اکبر (1395): «قواعد تفسیر قرآن»، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت.
    7. بازرگان، مهدی (1377): «آخرت، خدا، هدف بعثت انبیا»، تهران: انتشارات رسا.
    8. البلعید، الصادق(1999): «القرآن والتشریع»، تونس: مرکز النشر الجامعی.
    9. بیضاوی، عبد الله بن عمر (1418):« تفسیر بیضاوی»، لبنان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    10. تفتازانی، سعدالدین (بی تا): «مختصرالمعانی»، قم: کتابفروشی مصطفوی.

    11.جمعی از اساتید حوزه (1386): «جواهر البلاغه»، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، چاپ پنجم.

    1. جوادی آملی، عبد الله (1382): «شمیم ولایت»، قم: اسرا، چ اول.
    2. ------------------ (1375): «حکومت اسلامی»، نقد نقد، ش2،ص236.
    3. ------------------ (1393): «ولایت علوی»،قم: اسراء.
    4. ------------------ (1386ـ1390): «تفسیر تسنیم»، قم: اسراء.

    16.حائری، مهدی «نقدی بر مقاله سیری در مبانی ولایت فقیه»، نشریه حکومت اسلامی، ش2، ص224.

    17.حائری، سید کاظم «حکمت و حکومت در ترازوی نقد»، نشریه حکومت اسلامی، ش12، س چهارم، ص36ـ37.

    18.--------------  (1391): «ولایه الامر فی عصر الغیبه»،بی جا: مجمع الفکر الاسلامی.

    19.حائری، مهدی (1994):«حکمت و حکومت»، بی جا: نشر شادی.

    20.راغب، حسین بن محمد (1392):«معجم مفردات الفاظ القرآن»، بیروت: دارالکاتب العربی.

    21.زمخشری، محمود بن عمر (1404):« الکشاف»، بیروت: دارالکتاب العربی.

    22.شکیبا، توران (1377): «ماهنامه پیام هاجر»، ش 236 ،ص 69 ـ70.

    23.شمسیا، سیروس (1375): «معانی»، تهران: نشر میترا، چ ۴.

    24.طباطبایی، محمدحسین (1390ق): «المیزان فی تفسیر القرآن»، 20ج، لبنان، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چ2.

    25.طبرسی، فضل بن حسن (1367): «جوامع الجامع»، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه و انتشارات دانشگاه تهران.

    26.طبرسی، فضل بن حسن (1372): «مجمع البیان»، تهران: ناصرخسرو.

    27.طبری، محمد بن جریر(1408ق): «جامع البیان»، بیروت: دارالکتب العلمیه.

    28.طوسی، محمد بن حسن (بی­تا): «التبیان فی تفسیر القرآن»، بیروت: دار التراث العربی.

    29.عبد الرازق، علی (بی تا): «الاسلام و اصول الحکم»، مصر: بی نا، چ دوم.

    30.عبدالهادی الفضلی (1374): «تهذیب البلاغه»، تهران: المجمع العلمی الاسلام، چ ۷.

    31.فخر رازی، محمد بن عمر (بی تا): «التفسیر الکبیر»، بیروت: داراحیاء التراث العربی.

    32.فضل الله، محمد حسین(1419): «من وحى القرآن»، 25جلد، دارالملاک، لبنان: بیروت، چ اول.

    33.فیومی، احمد ابن محمد (1405): «المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر»، قم: دارالهجره.

    34.قابل، قابل (1381): «ماهنامه جامعه نو»، ش11، ص6.

    35.قاضی زاده، کاظم (1384):«سیاست و حکومت در قرآن»، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول.

    1. درویش، محمد رضا (1381): «ماهنامه آفتاب»، ش22، ص31ـ33.

    37.مطهری، مرتضی (1375): «آشنایی با قرآن(شناخت قرآن)»، تهران: صدرا، چ 11.

    38.معرفت، محمدهادى (1377): «ولایت فقیه»، قم: موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید، چ سوم.

    39.مکارم شیرازی، ناصر (1382): «آیات ولایت در قرآن»، قم: نسل جوان، چ دوم.

    40.-------------- (1371): «تفسیر نمونه»، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    41.منتظری، حسین­علی (1415): «دراسات فی ولایه الفقیه»، قم: نشر تفکر.