بررسی تطبیقی آیات فیء در سوره مبارکه حشر از دیدگاه فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

طلبه سطح 4 حوزه (مدرس و پژوهشگر)، رشته فقه و اصول، حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

آیات فیء از موارد بسیار مهمی به شمار می­رود که مورد گفت و گو، میان مفسران فریقین است. موضوع فیء، از جهت ارتباط با غنیمت از سویی و از سوی دیگر با انفال حائز اهمیت است و تعدد دیدگاه­ها در باره­ی ارتباط آیه ششم، هفتم، هشتم و نهم سوره حشر و نیز آیه­ی چهل و یکم سوره­ی انفال ضرورت بررسی بیشتر را ایجاب می­کند. از سوی دیگر، اختصاص فیء، به رسول اکرم (ص) در آیه­ی ششم، تردیدناپذیر است و پشتوانه بودن آن برای حاکمیت را بیان می­کند، لکن ارتباط آیات بعدی با آیه ششم، مورد گفت و گو است. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی نگارش یافته و بدین نتایج دست­یافته است که گرچه فیء، گاهی به معنای غنائمی است که بدون جنگ از کفار به دست آید، لکن از مجموع روایات استفاده می­شود که فیء با انفال مساوی است و در نتیجه همانند انفال، به رسول اکرم (ص) اختصاص دارد و به جانشین ایشان (امام معصوم ع) می­رسد و در حقیقت، پشتوانه­ی مالی حاکمیت دینی است. فیء در آیه هفتم، به همان معنای فیء در آیه ششم بوده و آیه هفتم موارد مصرف فیء را بیان می­کند. آیه­ی هشتم و نهم نیز بر آیه­ی هفتم عطف شده و مجموعاً موارد مصرف فیء را بیان می­کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the verses of Faie in Surah Al-Hashr from the point of view of Shiite and Sunni commentators

نویسنده [English]

  • hasan sadeghi
Level 4 seminary (teacher and researcher), jurisprudence and principles, seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

The verses of "Faie" are among the most important issues that are discussed among the commentators of the two sects. The issue of " Faie " is important in terms of its relationship with booty on the one hand and with Anfal on the other, and the multiplicity of views on the relationship between the sixth, seventh, eighth and ninth verses of Surah Al-Hashr and also with the forty-first verse of Anfal requires further study. On the other hand, the assignment of " Faie" to the Holy Prophet (PBUH) in the sixth verse is unquestionable and expresses its support for the rule; But the connection of the next verses with the sixth verse is discussed. The present article, written in a descriptive-analytical manner, concludes that although " Faie" sometimes means spoils obtained from infidels without war; However, all the narrations are used that " Faie" is equal to Anfal and as a result, like Anfal, it belongs to the Holy Prophet (PBUH) and reaches his successor, Imam Masoom (AS), and in fact, it is the financial support of religious rule. " Faie" in the seventh verse has the same meaning as " Faie" in the sixth verse and the seventh verse describes the uses of " Faie". The eighth and ninth verses are also turned to the seventh verse and are the total usage of " Faie".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anfal
  • " Faie"
  • Khums
  • verse 41 of Anfal
  • Surah Al-Hashr
  • Fariqin
  1. قرآن کریم

    1. آلوسی، سید محمود (1414 ق): «روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم»، بیروت: دارالفکر.
    2. ابو السعود، محمد بن محمد (1983 م): «تفسیر ابی السعود (ارشاد العقل السلیم الى مزایا القرآن الکریم)»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ اول.
    3. ابن جوزى، عبدالرحمن بن على (1422 ق): ‏«زاد المسیر فى علم التفسیر»، بیروت‏: دار الکتاب العربی‏، چاپ اول.
    4. ابن‏عربى، محمد بن عبدالله (1408 ق): «احکام القرآن»، لبنان: دارالجیل، چاپ اول.
    5. ابن‏عطیه، عبدالحق بن غالب (1422 ق): «المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز»، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
    6. ابن فارس، احمد (1404 ق): «معجم مقاییس اللغة»، مکتب الاعلام الاسلامی.
    7. بیهقى، ابو بکر احمد بن الحسین (1405 ق): «دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة»، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    8. عده­اى از علماء (1363 ش): «الأصول الستة عشر»، قم: دارالشبستری للمطبوعات، چاپ اول.
    9. جصّاص، احمد بن على‏ (1405 ق): «احکام القرآن»، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    10. جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410 ق): «الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة»، بیروت: دار العلم للملایین.
    11. رازى ابوالفتوح، حسین بن على (1408 ق): «روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن»، مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول.
    12. راوندی قطب الدین، سعید بن هبة الله (1405 ق): «فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام»، قم: کتابخانه آیت­الله مرعشى نجفى‏.
    13. زرکشی، محمد بن عبدالله (1378 ق): «البرهان فی علوم القرآن»، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیة، چاپ اول.
    14. زمخشری، محمود بن عمر ( 1407 ق): «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل»، بیروت: دار الکتاب العربی‏، چاپ سوم.
    15. شریف لاهیجی، محمد بن علی (1373 ش): «تفسیر شریف لاهیجی»، تهران: دفتر نشر داد، چاپ اول.
    16. شنقیطى، محمدامین (1427 ق): «أضواء البیان فى إیضاح القرآن بالقرآن»، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
    17. صدوق، محمدبن علی (1378 ق): «عیون أخبار الرضا علیه السلام»، تهران: نشر جهان.
    18. طبرانى، سلیمان بن احمد (2008 م): «تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)»، ارید: دار الکتاب الثقافی‏، چاپ اول.
    19. طباطبائی، سید محمد حسین (1417 ق): «المیزان فی تفسیر القرآن»، قم: موسسة النشر الاسلامی.
    20. طباطبایى، سید على بن محمد (1418 ق): «‌ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل»، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.
    21. طبرسی، فضل بن حسن (1372 ش): «مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، تهران: انتشارات ناصر خسرو‏.
    22. ---------------- (1377 ش): «جوامع الجامع»، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
    23. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا): «التبیان فی تفسیر القرآن»، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.
    24. ----------------- (1401 ق): «تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة»، بیروت: دارالتعارف-دارالصعب.
    25. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1387 ق): «المبسوط فی فقه الإمامیة»، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم.
    26. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1407 ق): «الخلاف»، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    27. فاضل مقداد، عبد الله السّیورى (بی‌تا): «‌کنز العرفان فی فقه القرآن‌»، قم: بی­نا.
    28. فاضل لنکرانى، محمد (1423 ق): «تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الخمس و الأنفال»، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، چاپ اول.
    29. فاضل لنکرانی، محمد جواد (1392 ش): «خمس و انفال و فیء در قرآن کریم»، قم: انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار، چاپ اول.
    30. فیض کاشانی، محسن (1415 ق): «تفسیر الصافى»‏، تهران: انتشارات الصدر، چاپ دوم.
    31. فخر رازی، محمد بن عمر (1420 ق): «مفاتیح الغیب»، بیروت: دار احیاء التراث العربى، چاپ سوم.
    32. قرطبی، محمد بن احمد (1364 ش): «الجامع لاحکام القرآن»، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    33. قمی، علی بن ابراهیم (1367 ش): «تفسیر قمی»، قم: دارالکتاب‏.
    34. قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا (1368 ش): «کنزالدقائق و بحر  الغرائب»، تهران‏: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏، چاپ اول.
    35. کاظمی، جواد بن سعید (1365 ش): «مسالک الافهام إلى آیات الاحکام»، ‏ تهران: کتابفروشى مرتضوى‏، چاپ دوم.
    36. کلینی، محمد بن یعقوب (1363 ش): «الکافی»، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    37. کیاهراسى، على بن محمد (1422 ق): «احکام القرآن»، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
    38. مطهری مرتضی (بی­تا): «مجموعه آثار شهید مطهری»، تهران: انتشارات صدرا.
    39. منتظرى، حسین على (1409 ق): ‌«دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة»‌، قم: نشر تفکر‌، چاپ دوم.
    40. موسوى‌خلخالى، سید محمد مهدی (1427 ق): «فقه الشیعة- کتاب الخمس و الأنفال‌»، دارالبشیر‌، چاپ اول.