کارکردهای تطبیقی مبحث «حجیت اصول فقه» در تفسیر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

اصول فقه و تفسیر قرآن مباحث مشترکی دارند که از تطبیق آنها می­توان به معارف تازهای دست یافت. از آنجا که دانش اصول فقه نسبت به تفسیر نقش ابزاری و مقدماتی دارد، بررسی مباحث مشترک آنها می­تواند در پویایی تفسیر قرآن اثرگذار باشد.
یکی از بخش­های دانش اصول، مبحث «حجیت» است که به بررسی اعتبار «ادله» می­پردازد. هدف از این نوشتار که با روش توصیفی - تحلیلی و با رویکردی تطبیقی نگارش یافته، جستجو از نقش مباحث «حجیت» در تفسیر قرآن است، در این خصوص می­توان گفت مباحث حجیت اصول فقه، در مبانی، روش­ها، منابع و قواعد تفسیر نقش دارد و موجب اعتبار بخشی تفاسیر می­شود.
از جمله مباحثی که ذکر کاربردهای آن در این زمینه حائز اهمیت است، بحث در خصوص «حجیت ظواهر قرآن»، «حجیت سنت»، «حجیت قول لغوی»، «اجماع» و «عقل» است که به کنکاش تطبیقی در این خصوص خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The comparative functions topic "authority of Osole Feqh" in the interpretation of the Qur'an

چکیده [English]

Principles of jurisprudence science and interpretation of the Qur'an have common topics, by implementation them can be achieved new knowledge. Because Principles of jurisprudence science has preliminary instrumental role to interpretation, therefore discuss about their common, can be effective in dynamic interpretation of the Qur'an. One of the parts of Osole Feqh, is discussion of "authority" that check the validity of "proofs". the purpose of this article that was written by descriptive, analytical – Systematic, comparative approach, Search from the role of topics "authority" in the interpretation of the Quran. In this regard, we can say authority topics of Osole Feqh, have role in the principles, methods, resources and rules of interpretation, and would be validation of interpretations.
 some of the subjects are important to mentioned them, are: "abrogation" (Naskh) , "authority outers of Quran" (Hojyat zaher Quran) , "authority of tradition" (Hojyat Sont) "authority of verbal promises" (hojyat qol loqavi) , "consensus" (ejmaa) , and "wisdom" (aql) , that will be comparative discussed In this regard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principles of jurisprudence (Osole Feqh)
  • interpretation
  • validity topics
  • tradition
  1. «قرآن کریم»

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
    2. ابوزهره، محمد (1377ق)، اصول الفقه، بیروت: دار الفکر العربی.
    3. اسلامی، رضا (1387)، قواعد کلى استنباط (ترجمه و شرح دروس فی علم الأصول)، قم: بوستان کتاب، چ پنجم.
    4. انصاری، مرتضى بن محمد امین (1428ق)، فرائد الأصول، قم، چ نهم.
    5. بابایی، علی اکبر و غلامعلی عزیزی کیا و مجتبی روحانی راد، زیر نظر محمود رجبی (1387روش شناسی تفسیر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تهران، سازمان سمت.
    6. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان (1374)، البرهان فی­تفسیر القرآن، به کوشش: قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة. قم: مؤسسة البعثة.
    7. بدرى، تحسین (1428ق)، معجم مفردات أصول الفقه المقارن، تهران: المشرق للثقافه و النشر: چ اول.
    8. بروجردی نجفی، محمد تقی (1417ق) نهایه الافکار، (تقریرات ضیاء الدین عراقیج4 قسم1. قم: دفتر انتشارات اسلامی: چ سوم.
    9. تونی، عبدالله بن محمد (1415)، الوافیة فی أصول الفقه. قم: مجمع الفکر الاسلامی: چ دوم.
    10. جوادی آملی، عبد الله (1378)، تسنیم تفسیر قرآن کریم، قم، إسراء.
    11. حائرى اصفهانى، محمدحسین بن عبدالرحیم، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة. قم: دار الاحیاء العلوم الاسلامیه: اول: 1404ق.
    12. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، به کوشش: مؤسسة آل البیت:‏، قم: مؤسسة آل البیت:: اول: 1409ق
    13. حکیم، محمد تقی بن محمد سعید (1418 ق)، اصول العامه فی الفقه المقارن، قم: مجمع جهانی اهل بیت: : دوم.
    14. حلی، جعفر بن حسن (1423ق)، معارج الأصول، لندن: موسسه الامام علی7: اول.
    15. حلى، حسن بن یوسف (1404ق)، مبادی الوصول إلى علم الأصول، قم: المطبعه العلمیه: اول.
    16. ـــــــــــــــ (1425ق)، نهایة الوصول الى علم الأصول. قم، چاپ: اول.
    17. حویزی، عبدعلی بن جمعه (1415ق)، نور الثقلین به کوشش: هاشم رسولی محلاتی، قم: اسماعیلیان: چهارم.
    18. حیدری، علی نقی (1412ق)، اصول الاستنباط. قم: لجنه اداره الحوزه العلمیه: اول.
    19. خراسانی، محمد کاظم بن حسین (1409ق) کفایة الأصول، قم: موسسه آل البیت:: اول.
    20. خمینى، روح الله (1415ق)، مناهج الوصول الی علم الاصول، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) : اول.
    21. خویی، ابو القاسم (بی‌تا)، البیان فی تفسیر القرآن‏. موسسة احیاء آثار الامام الخوئى‏: قم.
    22. خویی، ابو القاسم (1352)، أجود التقریرات، (تقریرات محمد حسین نائینی)، قم: مطبعه العرفان: اول:.
    23. خوئى، سید ابوالقاسم، هاشم زاده هریسى، هاشم، نجمى، محمد صادق، بیان در علوم و مسائل کلى قرآن‏، وزارت ارشاد، تهران، 1382.
    24. ذهبی، محمد حسین (بی­تا)، التفسیر و المفسرون، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    25. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1410ق)، مفردات ألفاظ القرآن، داوودى، صفوان عدنان‏، بیروت، دار القلم- الدار الشامیة.
    26. رجبی، محمود (1383)، روش تفسیر قرآن، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
    27. رضایی اصفهانی، محمد علی (1387)، منظق تفسیر قرآن، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
    28. زحیلی، وهبه (1406ق)، اصول الفقه الاسلامی، دمشق: دارالفکر.
    29. سبحانی تبریزی، جعفر، (تقریرات روح الله خمینى)، تهذیب الأصول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) : اول، 1423ق.
    30. ـــــــــــــــ (1414 ق)، الرسائل الأربع (قواعد اصولیة و فقهیة). قم: اول
    31. ـــــــــــــــ (1387)، الموجز فی أصول الفقه. قم: موسسه الامام الصادق7 : چهاردهم.
    32. سعیدی روشن، محمد باقر (1383)، تحلیل زبان قرآن و روش شناسی فهم آن، تهران، پزوهشگاه فرهنگ و اندیشه، مؤسّسه پژوهشی حوزه و دانشگاه
    33. سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن بن ابوبکر (1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
    34. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (1421ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، موسسه الرساله و ناشرمن.
    35. شاکر، محمد کاظم (1382)، مبانی و روش‌های تفسیری، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی.
    36. شهابى، محمود، تقریرات اصول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات‏: هفتم، 1321.
    37. شهید ثانی، زین الدین بن علی (1416ق)، تمهید القواعد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، اول.
    38. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ نهم.
    39. صادقی، حسن (1391)، درآمدی بر نقش دانش اصول فقه در قرآن. قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
    40. صدر، محمد باقر، (1405ق)، دروس فی علم الأصول، بیروت: دارالمنتظر: اول.
    41. طالقانی، سید محمود (1362)، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار: چهارم.
    42. طاهری، حبیب الله، (1377) درس­هایى از علوم قرآنى‏. قم: اسوه.
    43. طباطبایی المجاهد، محمد بن على (1296ق)، مفاتیح الأصول. قم: موسسه آل البیت:، اول.
    44. طباطبایی حکیم، محمدسعید (1414ق)، المحکم فی أصول الفقه، قم: موسسه المنار، اول.
    45. طباطبائی، محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    46. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو، سوم.
    47. طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی.
    48. طوسى، محمد بن حسن (1417ق)، العُدة فی أصول الفقه. قم: محمد تقی علاقبندیان: اول.
    49. ــــــــــــــــ (بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار الحیاء التراث العربى.
    50. عبد الساتر، حسن (1417ق)، (تقریرات محمد باقر صدر)، بحوث فی علم الأصول. بیروت: الدار الاسلامیه: اول.
    51. علم الهدى، على بن حسین (1376ش)، الذریعة إلى أصول الشریعة. تهران: دانشگاه تهران مؤسسه انتشارات و چاپ: اول.
    52. عمید زنجانی، عباسعلی (1373)، مبانى و روش­هاى تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    53. غزالی طوسی، محمدبن محمد (1417ق)، المستصفی من علم الاصول، بیروت: مؤسسه الرسالة.
    54. فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر (بی­تا)، المحصول فی علم اصول الفقه، به کوشش: طه جابر فیاض العلوانی، بی­جا: موسسه الرساله.
    55. فراهیدى، خلیل بن أحمد (1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت، چدوم.
    56. قلى زاده، احمد (1379ش)، واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه، تهران: بنیاد پژوهش­های علمی فرهنگی نور الاصفیاء: اول.
    57. قمی، ابوالقاسم، (بی‌تا)، قوانین الاصول، بی­جا، بی­نا
    58. کاظمی خراسانی، محمد علی (1376)، فوائد الاُصول. (تقریرات محمد حسین نایینی)، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اول.
    59. کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی (ط- الإسلامیة)، به کوشش: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: چهارم، .
    60. محقق داماد، مصطفی (1383)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی: دوازدهم.
    61. محقق داماد، مصطفی (1362)، مباحثی از اصول فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی: اول.
    62. محمدى، على (1387ش)، شرح رسائل، قم: دارالفکر، هفتم.
    63. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چ اول.
    64. مشکینی اردبیلی، على (1396ق)، تحریر المعالم فی أصول الفقه، قم: مهر، اول.
    65. مصباح یزدی، محمد تقی (1389)، «حجیت خبر واحد در تفسیر قرآن»، معرفت، 152، 5-14.
    66. ــــــــــــــ (1380)، قرآن شناسی، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره)، قم: دوم.
    67. مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: اول.
    68. مظفر، محمد رضا (1430ق)، أصول الفقه، قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم‏، پنجم.
    69. معرفت، محمد هادی (1415ق)، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، دوم.
    70. معرفت، محمد هادی (1418ق)، التفسیر و المفسرون، الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه، مشهد: اول.
    71. مغنیه، محمد جواد (1975م)، علم أصول الفقه فی ثوبه الجدید، بیروت: دار العلم للملایین، اول.
    72. مکارم شیرازی، ناصر (1428)، تفسیر نمونه، قم: دارالکتب الإسلامیه، اول.
    73. ملکی اصفهانی، مجتبى (1379)، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم: عالمه، اول.
    74. موسوى بجنوردى، محمد (1379)، علم اصول، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، موسسه چاپ و نشر عروج‏، اول.
    75. ناصح، علی احمد (1393)، «بررسی و نقد دیدگاه­های قرآنی و حدیثی قرآنیون اهل سنت»، پژوهشنامه معارف قرآنی.
    76. نصیری، علی (1386)، رابطه متقابل کتاب و سنت، تهران، پژوهشگاه فرهنگ اندیشه اسلامی: اول.
    77. نراقى، محمد مهدى بن ابى‏ذر، تجرید الأصول، قم: سید مرتضی، اول، 1384ش.
    78. واعظ حسینی بهسودی، محمّد سرور (1417ق)، مصباح الاصول، تقریرات درس سید ابوالقاسم موسوی خوئی، قم، مکتبة الداوری.
    79. ولایی، عیسی (1387)، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی، ششم.